Ц.Даваасүрэн:Бэлнээр тараах мөнгөөр сум бүрт үйлдвэр байгуулах боломж байсан

2010.12.02

Ц.Даваасүрэн:Бэлнээр тараах мөнгөөр сум бүрт үйлдвэр байгуулах боломж байсан

2011 оны улсын төсөв батлагдаад удаагүй байна. Ирэх жилийн төсвийн гол үзүүлэлт, онцлогийн талаар УИХ-ын Төсвийн байнгын хорооноос мэдээлэл хийлээ. Энэ үеэртус байнгын хорооны дарга, УИХ-ын гишүүн Ц.Даваасүрэнгээс заримзүйлийг тодруулсан юм.

-Ирэх оны төсвийн гол онцлог юу вэ. Инфляцийг хөөрөгдсөн, зарлага давамгайлсан гэх мэтээр шүүмжлэл тасрахгүй байна л даа?

-2011 оны төсөв бол маш онцлогтой. Монгол Улсын хөгжлийн цар хүрээ, эдийн засгийн багтаамж өөр болсныг харуулсан төсөв болсон. 10 жилийн өмнөхтэй харьцуулахад орлого, зарлага, хөрөнгө оруулалт, алдагдлын хэмжээ хэд дахин тэлсэн байна. 2000 онд улсын төсвийн нийт хөрөнгө оруулалт 30 гаруй тэрбум төгрөг байсан бол өнөөдөр түүнээс 20 дахин их хөрөнгө оруулалт тусгагдлаа.

-Төсвийн зарлага өндөр батлагдсан нь ямар учиртай вэ? Ер нь жил ирэх тусам л өсөх юм?

-Алдагдлын хувьд анх орж ирснээсээ нэмэгдсэн тал бий. ДНБ-ий 8,6 хувьтай тэнцэж байснаа 9,9 хувьтай болж батлагдсан нь хоёр гол шалтгаантай. Уул уурхайн салбар сэргэсэнтэй холбоотойгоор шийдэх дэд бүтэц, зам харгуй барилга байгууламжийн хөрөнгө оруулалт маш их хэмжээний тоон дүнгээр яригдах болсон. Өнөөдөр бидэнд хөгжлийн шинэ цаг үе хаалга тогшоод ороод иржээ. Шийдвэрлэгдэх асуудлын хэмжээ нь ч хөрөнгийн хувьд томорсныг хүлээн зөвшөөрөх ёстой. Үүнээс гадна Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрийн биелэлтийг хангах гол хугацаа бол 2011 он. Өнөөдөр мөрийн хөтөлбөрийн биелэлт 60 гаруй хувьтай явж байна. Зайлшгүй хэрэгжих үлдсэн арга хэмжээг 2011 онд шийдвэрлэхээс өөр аргагүй. Засгийн газрын үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөрийн чухал гэсэн зүйлүүдийг ирэх оны төсөвт тусгасан. Энэ нь төсвийн алдагдалд тодорхой хэмжээгээр нөлөөлсөн. Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөр хэрэгжинэ гэдэг нь орон нутгийн хөгжил, иргэдийн амьдралд ч нөлөөлж байгаа юм. Улс төрийн намуудын томоохон амлалтыг ч хэрэгжүүлэх шаардлага байсан. Иргэддээ "хувь хишиг" хүртээхээр Хүний хөгжлийн санд тодорхой хөрөнгө төсөвлөсөн нь зардлын хэмжээг ДНБ-ий 52 хувьтай тэнцэхэд хүргэсэн. Энэ нь төсвийн алдагдалд ч нөлөөлж байгааг үгүйсгэх аргагүй юм. Төсөв өндөр хэмжээгээр батлагдахад нөлөөлсөн гол хүчин зүйл нь иргэдэд хүртээх хувь хишиг. Нийтдээ 703 тэрбум төгрөг болсон нь төсвийн зардлын дөрөвний нэг орчимтой тэнцэнэ. Төсвийн орлого 3,3 их наяд, зардал дөрвөн их наяд, 84 тэрбум байхаар батлагдсан шүү дээ.

-Нийтдээ 600 гаруй тэрбум төгрөгөөр хэмжигдэх энэ алдагдлыг ямар эх үүсвэрээс голлож нөхөх бол?

-Манай улсын зээлжих зэрэглэл өссөн. "В нэмэх" болсон. Энэ бол маш их бололцоог бидэнд олгож байгаа юм. Янз бүрийн хэлбэрээр олон улсын санхүүгийн зах зээл дээрээс мөнгө босгох боломж бидэнд бий болсон гэсэн үг. Гэхдээ бид ер зээл тавихаасаа илүү уул уурхайн баялгаа түшиглээд бий болгож байгаа төслүүдийн оператор компаниудаас татварын урьдчилгаа байдлаар тодорхой хэмжээний хөрөнгө босгохоор төлөвлөөд байгаа. Жишээ нь, Хүний хөгжлийн сан 500-гаад тэрбум төгрөгийн алдагдалтай батлагдсан. Үүнийг Тавантолгойн томоохон төслүүдийн урьдчилгаа хэлбэрээр авахаар тооцсон.

-21 мянган иргэд нэг дор, бөөнөөр нь авч болно, эсвэл cap тутам авч болно гэсэн хоёр хувилбараар баталсан нь ямар ач холбогдолтой юм бэ?

-Төсөв хэлэлцэх бүрт л ажлын байр нэмэх зорилттой уялдуулъя гэдэг. Үүнийг бодитоор хэрэгжүүлэхийн тулд ингэж тусгасан. Иргэд хоршиж, жижиг үйлдвэрлэл эрхлэх ч юм уу ажлын байр гаргасан тохиолдолд бичиг баримтаа бүрдүүлээд хүн тус бүр 252 мянган төгрөгөө нэг дор авч болно. Сумдад ажлын байр бий болгохын тулд хүн амын тоотой уялдуулан 50-100 сая төгрөгийн хөронгө оруулалт хийхээр болсон. Мөн "Монгол мал" хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үүднээс 27 тэрбум төгрөг тусгасан.

-Ингэж нэг дор олгоход тодорхой хууль журам гарна биз дээ. Тэгэхгүй бол элдэв залилан, хууль бус үйлдэл гарах байх?

-Засгийн газарт журам гаргаж, тодорхой шалгуур toitoox чиглэл өгсөн. Хувь хүн энэмөнгөө ганцаараа авах боломжгүй юм. Олонхоороо нийлээд жижиг дунд үйлдвэрлэл явуулах чиглэлээр авч болно. Үүнийг хэрхэн олгохыг Засгийн газар шийднэ. Тухайлбал ходоо орон нутагт мал аж ахуй эрхэлж байгаа малчид ноос ноолуур боловсруулдаг жижиг үйлдвэр байж болно, мах боловсруулах үйлдвэр байгуулж болно. Ингэж байж бодит ажлын байр нэмэгдэх юм .

-Бэлэн мөнгө олгохоос үүдсэн үнийн хөөрөгдөл гарахыг бодолцсон уу?

-Иргэн бүрт ирэх жилээс cap болгон 21 мянган төгрөг олгоход 703 тэрбум төгрөг бэлнээр өгнө. Очиж байгаа мөнгө шинэ эрэлт бий болгодог. Тиймээс эрэлтэд зохицсон нийлүүлэлт бий болох юм бол үнийн хөөрөгдөл үүсгэхгүй. Үүнд зохицсон арга хэмжээ авч хэрэгжүүлж байгаа. Ер нь бол бэлэн мөнгө очсоноор импортын хэрэглээ нэмэгддэг. Өмнө нь бид cap бүр 10 мянган төгрөг өгч байсан. Энэ нь ирэх онд хоёр дахин нэмэгдэж очно. Энэ хэмжээгээр тодорхой эрэлт бий болно. Зохион байгуулалтын арга хэмжээ авснаар энэ эрэлтийг зохицуулах бололцоо байна,

-Гишүүд тойрогтоо төсөв нэмүү тусгуулах гээд зарлагыг нэмэгдүүлчихлээ гэсэн хардлага байна. Та үүнд ямар байр суурьтай байна вэ?

-Нэг тэрбум, эсвэл 500 сая төгрөгөөр ч юм уу гишүүдийн тойрогт зардлыг нь нэмээгүй. Хамгийн томоохон зардал нь "Монгол мал" хөтөлбөрийн 27 тэрбум төгрөг юм. Сумдад ажлын байр бий болгох, үйлдвэрлэл эрхлэлтийг дэмжих зорилгоор 17 тэрбум төгрөг тусгасан. Улаанбаатарт 11 тэрбум төгрөгийг бүтээн байгуулалтад зориулж төсөвлөсөн. Энэ нь 1,3 хувиар зарлага нэмэгдэхэд нөлөөлсөн. Гэхдээ энэ нь тойргуудад хамааралгүй, бүтээн байгуулалтын хөтөлбөрүүд юм. "Гишүүдийн мөнгө" гэх ойлголт энэ төсөвт байхгүй.

-Төсвийг алдагдалтай батлах нь эрсдэлтэй, эргэж харах хэрэгтэй байна гэсэн Дэлхийн банкны судалгаа гарсан. Үүнийг харгалзаж үзсэн үү?

-Олон улсын байгууллагууд саналаа илэрхийлсэн. Төсвийн алдагдал өндөр байх юм бол тухайн орныг татвараа нэмж болзошгүй гэж болгоомжилдог. Манай төсвийн хувьд татвар нэмж, алдагдлаа хаасан юм биш л дээ. Энэ бол шинэ хөгжлөө дагаад өсч байгаа төсөв. Үүнтэй уялдаж гарч ирж байгаа асуудлыг шийдэхэд зардал нь өссөн. Үүнийг хөрөнгө оруулагч нар ойлгох байх гэдэгт итгэж байна. Нөгөө бэлэн мөнгөний амлалт төсвийг дарангуйлдаг гэсэн зөвлөмжийг бид хүлээж авч байгаа. Ер нь бол "хувь хишиг", халамж хэлбэрээр тараах 805 тэрбумаар нийслэлд 400-500 км зам, эсвэл эрчим хүчний тавдугаар эх үүсвэр барих, орон нутагт бол сум тус бүр нэг үйлдвэр байгуулчих хэмжээний мөнгө гэдгийг хүлээн зөвшөөрч байгаа. Цаашид улс төрийн амлалтыг эдийн засгийн чадамжтай холбох хангалттай туршлага хуримтлагдаж байна.

-Ирэх оны төсөвт тодотгол хийх болов уу?

-Бид бүтээн байгуулалтын эрин үедээ ирээд буйг дээр хэлсэн. Хоёр, гурван жилийн дараа хөгжлөөрөө Азидаа эхний 10 орны тоонд орно гэж бодож байна. Бид үүнийг хүлээгээд байж болохгүй, бэлтгэл ажил хийж, зардал гаргах ёстой. Уул уурхайн томоохон төслийн урьдчилгаа мөнгө ороод ирвэл бүтээн байгуулалтынхаа ажлыг хийх ёстой. Тиймээс тодотгол хийхийг үгүйсгэхгүй.

-Төсвийн хүрээнд Ашигт малтмалын хуульд өөрчлөлт оруулж зэсэнд 18 хувийн татвар ногдуулсан. Энэ шийдвэр "Оюутолгой" ХХК-д хамаарах эсэх нь тодорхойгүй байна?

-Өсөн нэмэгдэх нөөцийн төлбөрийн татвар зэс, нүүрсэнд 18 хувиар нэмэгдэхээр болоод буй. Эндээс 207 тэрбум төгрөг төсөвт орж ирнэ. Оюутолгойн хувьд, татварын өөр төрлийн хөнгөлөлт эдэлж байгаа учир энэ татварт зайлшгүй хамаарагдана. Сангийн сайдын хэлж буйгаар, хөрөнгө оруулалтын гэрээнд энэ заалтыг тусгах боломж бий.

0ЭКСПЕРТсэтгэгдэл

Сэтгэгдэл оруулахын тулд та хэрэглэгчийн эрхээр нэвтэрнэ үү.