Ахмадын асуудал манай улсын бус дэлхийн асуудал болсон. Жишээлбэл япон улсад ахмадын асуудало ихээхэн гарч ирж байна. Манай улсын хувьд насжилтын өсөлт үүнийг даган хөдөлмөр эрхлэлт болон нийгмийн халамжийн бодлого хэрэгцээ шаардлагатай байгаа.

Ахмад настан бол ажил, амьдралын туршлага, мэдлэгийн неец, нэг есондоо Монголын мэдлэгийн баялаг. Тэгэхээр гол асуудал хэдэн тегрег хуртээхэд бус харин уунийг яаж ашиглах гэдэгт байгаа юм. Ажлаа ургэлжлуулэн хийж байгаа ахмад настан нийгмийн даатгалын шимтгэл телдег боловч тэтгэврийн нэмэгдэл бага байна. Малчид эрт тэтгэвэрт гарна гэдгийг ойлгохгуй байна. Хувийн малаа маллаж, бизнес эрхэлж байгаа хун яагаад бусдаас давуу эрхтэй байх естой вэ? Арай сонгууль дехсений дохио биш байгаа даа

Тэтгэврийн насанд хүрэлгүй, бас тэтгэврээ тогтоолгоод ганц хоёр жил болоод хорвоогийн мөнх бусыг үзүүлсэн тохиолдолд ар гэрт нь тодорхой хэмжээгээр, тодорхой хугацаанд өвлүүлэх, нөхөн төлбөр олгох зохицуулалт зайлшгүй хэрэгтэй, тэхгүй бол 30-40 жил ажиллаж цалингаасаа татвар шимтгэл төлчөөд үүнийхээ үр шимийг үзэж чадалгүй бурхан болж байгаа тохиолдол маш элбэг байнаа. Үүнийг заавал анхаарах хэрэгтэй

Тэтгэвэрт оны ялгаа хэт их байгааг анхаарч адил төстэй салбарт ажил албан тушаал хашиж, ажил үүрэг гүйцэтгэж байсан хүмүүсийн тэтгэврийн зөрүүг арилгах нь зүйтэй.

хамтын тэтгэврийн тухай хуулийн төсөл бол маш зөв хуулийн төсөл болсон, нэмж өвлүүлэх тухай хуулийн төсөл оруулах нь чухал гэж бодож байна. жишээ нь: гучин хэдэн жил улсад ажиллаад тэтгэвэрт хоёр хоногын дараа гарах гэж байгаад өөд болсон нэг эгч байсан ар гэрт нь 15- 17 насны 2 охин үлдэж байсан амьдралд хөлөө олоогүй юу ч мэдэхгүй охидууд ээж нь нийгмийн даатгал олон жил төлсөний хэрэг ч гараагүй үнэхээр харамсалтай ...

Хөдөө орон нутгийн ахмадуудад зориулсан хөнгөлөлттэй амралт сувилалын тоог олшруулж ахмадын хороолол бий болгох хэрэгтэй байна. Эсвэл өндөр настангуудад зориулсан түрээсийн байрыг олноор баривал зүгээр. Түүнчлэн байгууллага бүр ахмадын сан байгуулах тухай хуулинд тусгаж өгвөл эргээд тэтгэвэрт гарсан ахмадууд ажиллаж байсан аж ахуй нэгжтэйгээ холбоотой байх юм. Өөр нэг чухал зүйл нь хиймэл эрхтний хугацааг нэг жил болгож багасгах нь маш чухал байна. Тэгэхгүй бол тухайн хиймэл эрхтэн нь хугацаанаас өмнө муудах, сөрөг нөлөө үзүүлэх зэрэг хүндрэлүүд гарч байгаа.

Ахмад настанд үзүүлж буй хөнгөлөлт тусламжийг янз бүрийн нөхцлөөр өгдөг. Тэгэхдээ ялгаварлахгүйгээр хүн бүрт жигд олгох асуудлыг нягталж үзэн, ил тод байлгамаар байна. Бас орон нутагт ахмадуудад зориулсан амралт, сувилалын газар байгуулах нэн шаардлагатай байна. Ингэхийн бол үнэ өртөг ч бага гарна, хол газар явна гэхгүй ахмад настай хүмүүст амар болно шүү дээ. Мөн төрөлжсөн асрамжийн үйлчилгээг орон нутагт хэрэгжүүлж зохион байгуулвал тухайн газарт амьдарч байгаа ахмад настай хүмүүст нэн хэрэгтэй. Түүнчлэн нэгдлийн мал маллаж байгаад тэтгэвэрт гарсан малчид нэгдэл тарснаас хойш ямар ч эзэнгүй хүмүүс шиг байна. Малчдын тэтгэврийн насыг 50-55 нас гэж хуулинд заах хэрэгтэй байна. Учир нь сүүлийн үеийн хүмүүсийн нас богино болж байгаа. Бас хамгийн чухал нэг зүйл нь тэтгэврийн зээлийн хүүг тэг болгомоор байна. Мөн мал маллаж байсан болон шилжилт хөдөлгөөнд ороод хандах газаргүй эзэнгүй хоньчин шиг болсон бидэнд санал гомдлоо илэрхийлж болох талаар төр бодлогоо боловсруулж хаа байгаа газар нь хариуцах эзэнтэй болгомоор байна.

1989 онд олон хүүхдээр тэтгэвэрт гарсан гарсан багш нар болон 1990 оноос тэтгэвэрт гарсан ахмадыг нөхөн тооцох заалтнаас хасагдсан нь шударга бус санагддаг. Амьдрахын эрхээр хэдэн хүүхдээ орхин байж 50 хүртэл ажиллахад таны нас болсон гар гээд хөөж гаргасанд сэтгэл их гонсойдог. Ийм байдлаар хохирсон ахмадууд маш олон бий. Түүнийг залруулахыг хүсэж байна. Мөн олон хүүхэдтэй тэтгэвэрт гарсан настай ээж нарт жилд нэг удаа тэтгэмж олгож баймаар байна. Одоогийн мөрдөгдөж байгаа хуулинд олон өөрчлөлт оруулах нэн чухал. Хэрэв бидний санал бүгдээрээ биш юм гэхэд хагас нь тусгагдсан байвал болох нь тэр.

Өндөр настай би хөдөө орон нутгаас төв орж эмчлүүлэх, оношлуулахад унааны зардал болон бусад нийгмийн халамжийн үйлчилгээ муу хүрдэг. Тиймээс орон нутаг өндөр настанг тусламж хүсэхэд санхүүжилт байхгүй гэдэг. Хэрэв орон нутагт халамжийн сантай болсноор ахмадууд өөрсдийн боломжид тулгуурлан бизнес эрхлэхэд зохих хэмжээний санхүүжилтийг тухайн сангаас олгодог байх боломжтой болж байгаа юм. Түүнчлэн гэр хороололд амьдардаг ахмадуудад түлээ нүүрсний үнийг жилдээ нэг удаа олгодог байвал маш тустай. Мөн сарын тэтгэврийн доод хэмжээг 305000 мянга болгон тогтоовол тэтгэврээр амьдралаа залгуулдаг ахмад настангуудад ихээхэн хэрэгтэй болж байна. Бас хаа газар ч хөгжлийн бэрхшээлтэй гэрээсээ гарч чадахгүй ахмад настангууд бий. Тэднийг ядахдаа жилдээ нэг удаа гэрээр эмчилгээ, үзлэгт хамруулдаг баймаар байна.

Малчин бид нар цаг наргүй зүтгэсэн байж тэтгэвэр хамгийн бага авдаг. Түүнд маш гомдолтой байна. Учир нь хууль дүрмээ сайн мэдэхгүй ахмад зөндөө бий. Тиймээс хуулийн суртал ухуулгын ажлыг илүү сайжруулж, зохион байгуулалттай танилцуулах хэрэгтэй байна. Нэг мэдэхэд тэтгэвэрт гарах болдог. Тэгтэл хуулиа ч мэддэггүй дээшээ тэнгэр хол болчихдог. Тиймээс аймаг бүр ахмадын сантай болмоор байна. Түүгээр дамжуулж хуулиа таниулах үйл ажиллагааг явуулвал их сайн. Хамтын тэтгэврийн хуулийг ч сайн дэмжиж байна. Мэдээж энэ хууль батлагдвал нилээд их хүнд буян болох байх даа.

Тэтгэврийн нэмэгдлийг 2014 оноос 450-500-аас доош тэтгэвэр авч байгаа 70-аас дээш насны ард иргэдэд боложмтой бол хамруулах хэрэгтэй. Бас хамтын тэтгэврийн хуулийг 2015 ондоо багтаан баталж хэрэгжүүлж эхлүүлвэл ахмадууд бидэнд маш хэрэгтэй л байна. Түүнчлэн төрийн өндөр албан тушаал хашиж байгаа, байсан гэдэг нэрээр улсаас тусгай хөнгөлөлт, тэтгэмж авдаг байдал ахмад бүрт ялгаатай байгаа тул үүнийг нягтлан шалгаад зохицуулах. Мөн төрийн бүх албан тушаалтанд хангамж унаа, утас зэрэг маш их урсгал зардал байгааг анхаарч зохицуулах хэрэгэй байна

Ахмад настангуудад зориулсан Олон улсын жишигт нийцсэн амралт, сувилаллын газрыг судалж орон нутагт байгуулах хэрэгтэй. Мөн хот руу явахад нийтийн тээврийн асуудал нилээд хүндрэлтэй байдаг. Тиймээс нийтийн тээврийн асуудлыг боломжтой бол хямдруулах талаас нь арга хэмжээг авах нь зүйтэй. Мөн тэтгэврийн зээлийн хүүг тэглэх, харъяалал байхгүй ахмадуудыг харъяалалд хамруулах шаардлагатай байна. Бас тэтгэврийг өвлүүлэх тал дээр санал санаачлага гаргаж ажил хэрэг болгох хэрэгтэй байна.

Хуулинд нэмэлт өөрчлөлт оруулахдаа 1995 оноос өмнө тэтгэвэрт гарсан жараас дээш насны ахмадуудыг ардчилсан нийгмийн ахмад зүтгэлтэнд хамруулан тооцож халамж, тэтгэмжийг тогтоон олгох хэрэгтэй байна. Мөн хорооны ахмадын даргаар тавин наснаас дээш идэвхи зүтгэлтэй ахмадыг сонгон томилон ажилуулах. Ахмадын сантай болох тухай хууль эрх зүйн актийг боловсруулж хуульчлах. Түүнчлэн аймаг бүрт ахмад настны төв байгуулан ажиллуулах хэрэгтэй байна. Түүнчлэн үүнд зориулан шаардагдах хөрөнгийг жил бүр орон нутгийн төсөвт тусгаж байх зэрэг заалтуудыг оруулвал тустай байна.

Итгэмжлэгдсэн хувийн эмнэлэгүүд өндөр настанд эрүүл мэндийн үйлчилгээг хөнгөлөлттэй үзүүлж байгаа гэсэн юу болсон бэ. Хувиараа 50 хувийг нь төлөөд, 50 хувийг нь даатгалаас авч болохгүй юу. Нийгмийн даатгалаас хувийн хэвшлийн эмнэлэгт нэг өвчтөнд зориулаад 100-500 мянган олгодог гэсэн. Нийгмийн даатгалаас төрийн өмчийн эмнэлэгт өгч байгаа мөнгөнөөс хувийн хэвшлийн эмнэлэгт адилхан олгож байвал бид ч гэсэн чанартай үйлчилгээг сонгож үйлчлүүлнэ шүү дээ. Мөн 1990 оноос өмнө гарсан цэргийнхэн тэтгэврээ бага тогтоолгосон үүнийг анхаарч үзээч. Эсвэл цэргийн бид нарт цолны мөнгө гэж олгож болохгүй юу. Өөр нэг зүйл нь хамтын тэтгэврийн хуулийг дэмжиж байна.

Хөдөө орон нутгийн ахмадуудад зориулсан хөнгөлөлттэй амралт сувилалын тоог олшруулж ахмадын хороолол бий болгох хэрэгтэй байна. Эсвэл өндөр настангуудад зориулсан түрээсийн байрыг олноор баривал зүгээр. Түүнчлэн байгууллага бүр ахмадын сан байгуулах тухай хуулинд тусгаж өгвөл эргээд тэтгэвэрт гарсан ахмадууд ажиллаж байсан аж ахуй нэгжтэйгээ холбоотой байх юм. Өөр нэг чухал зүйл нь хиймэл эрхтний хугацааг нэг жил болгож багасгах нь маш чухал байна. Тэгэхгүй бол тухайн хиймэл эрхтэн нь хугацаанаас өмнө муудах, сөрөг нөлөө үзүүлэх зэрэг хүндрэлүүд гарч байна.

Ахмад настанд үзүүлж буй хөнгөлөлт тусламжийг янз бүрийн нөхцлөөр өгдөг. Тэгэхдээ ялгаварлахгүйгээр хүн бүрт жигд олгох асуудлыг нягталж үзэн, ил тод байлгамаар байна. Бас орон нутагт ахмадуудад зориулсан амралт, сувилалын газар байгуулах нэн шаардлагатай байна. Ингэхийн бол үнэ өртөг ч бага гарна, хол газар явна гэхгүй ахмад настай хүмүүст амар болно шүү дээ. Мөн төрөлжсөн асрамжийн үйлчилгээг орон нутагт хэрэгжүүлж зохион байгуулвал тухайн газарт амьдарч байгаа ахмад настай хүмүүст нэн хэрэгтэй. Түүнчлэн нэгдлийн мал маллаж байгаад тэтгэвэрт гарсан малчид нэгдэл тарснаас хойш ямар ч эзэнгүй хүмүүс шиг байна. Малчдын тэтгэврийн насыг 50-55 нас гэж хуулинд заах хэрэгтэй байна. Учир нь сүүлийн үеийн хүмүүсийн нас богино болж байгаа. Бас хамгийн чухал нэг зүйл нь тэтгэврийн зээлийн хүүг тэг болгомоор байна. Мөн мал маллаж байсан болон шилжилт хөдөлгөөнд ороод хандах газаргүй эзэнгүй хоньчин шиг болсон бидэнд санал гомдлоо илэрхийлж болох талаар төр бодлогоо боловсруулж хаа байгаа газар нь хариуцах эзэнтэй болгомоор байна.

Увс аймгий ахмадын төлөөлөл -Сум, орон нутагт өндөр настангуудад зориулсан чөлөөт цагаа өнгөрүүлдэг байртай боломоор байна. Түүнчлэн санал, хүсэлт, гомдлоо илэрхийлж уламжлах мэдээллийн сан ажиллуулмаар хэрэгтэй. Мөн ганц бие өндөр настанд жилд нэг удаа түлээ нүүрсний тэтгэлэг олгож байхаар анхаарах. Бас ө мнө нь ажиллаж байсан газар нь ахмад настангуудажаа жиод нэг удаа амралт сувилалд амраах, эсвэл түлээ нүүрсний хөнгөлөлт үзүүүлэх. Ахмад настанд эмчилгээ сувилалд явахад нэг талын зардлыг нь өгдөг. Хөдөө орон нутгаас ирсэн хүмүүст нийтийн тээврийн үйлчилгээнд хамруулах талаас нь хуулинд оруулах хэрэгтэй. Тэгэхгүй болохоор хөдөө орон нутгаас ирсэн ахмадууд нийтийн тээврийн үйлчилгээг авах боломжгүй байна. Түүнчлэн тэтгэврийн зээлийн асуудал. Банкнаас зээл авахад зээлийн хугацаа дуусаагүй байхад хүүг давхардуулж авч байгаа. Үүнд анхаарал тавибал сайн байна. Ахмадын хуулинд “Ахмад настан хууль зөрчсөн бол хариуцлага тооцно” гэсэн байна. Үүнд гэм буруу гэж юуг хэлэх, хэн буруутай этгээдийг тогтоож хариуцлага хүлээлгэх гэх мэт асуудлыг тодорхой болгомоор байна.

Би олон хүүхэдтэй гэдгээр 1992 онд тэтгэвэрт гарсан. Тухайн үедээ 3000 гаруй төгрөгөөр тогтоолгосон. Би тухайн үед нийтийн аж ахуй, ахуй үйлчилгээний удирдлагаар ажиллаж байгаад тэтгэвэрт гарсан. Манай аймгийн ахуй үйлчилгээ 1991 онд хувьчлагдсан. Миний хувьд үүн дээрээ суурилсан “Аймгийн үйлдвэрлэл хоршооллын холбоо”-ны даргаар одоог хүртэл ажиллаж байна. Би одоо тэтгэвэр 228 мянган төгрөг авдаг. Ахмадуудын хамгийн тулгамдаж байгаа асуудал бол цэргийн салбар болон урлагийнхан арай эрт тэтгэвэрт гарч байна. Цэргийн салбарч ажилласан хүн 45-тайдаа, урлаг гэвэл хүнд, хөнгөнөөс шалтгаалан 30 гараад тэтгэвэрт гарчихдаг. Гэтэл хуулиндаа 60 настай эрэгтэй, 55 настай эмэгтэйг “ахмад” гэдэг. Түүнээс гадна тэтгэвэрээр амьдарч байгаа ахмадууд маань гэр бүл, үр хүүхдээ тэжээгээд одоог хүртэл амьдарч байна. Яагаад гэвэл залуучууд нь ажил байхгүй болохоор ганц орлоготой хүн нь ахмадууд болж таардаг. Бас 1994 оноос өмнө, хойно гарсан тэтгэвэрүүдийн зөрүү гэж том зүйл байдаг. Үүнийг бодохдоо цэргийн хүн бол цалингийн 80 хувиар бодож, энгийн бол 45 хувиар бодож олгодог. Ядаж үүнийг 60 хувь болгохын төлөө л явж байна даа. Бас тэтгэвэр маань жаахан нэмэгдээсэй, тэгсэн хэрнээ тариа будааны үнэ нь өсөхгүй байх тал дээр л анхаарах хэрэгтэй байна. Тэгэхгүй бол ахмадуудын хувьд нэг хэсэг нь байртай байдаг, нөгөө хэсэг нь түлээ нүүрстэйгээ холилдоод байж л байна. Тиймээс нийгмийн хамгааллын тал дээр хуулинд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хэрэгтэй гэж л хэлмээр байна.

Би насаараа эрчим хүчний салбарт ажиллаж байгаад 2010 онд тэтгэвэрт гарсан. Миний хувьд тэтгэвэрт гарахдаа 450 мянган төгрөгөөр тогтоолгосон. Хөдөө орон нутагт ахмадуудтай холбоотой үйл ажиллагаа гэвэл наадам, цагаан сараар хүлээж авна, бусад үед бүжиг зохион байгуулах зэргээр л ажлуудыг өрнүүлдэг болохоос биш яг чухамдаа ахмадуудын амьдралд хүрсэн үйл ажиллагаа явуулах байгууллага үнэндээ алга байна. Эдгээр ажлууд өдөр тутмын л зүйл шүү дээ. Мэдээж зарим ахмад улсад гайгүй хэдэн жил ажлаад тэтгэврээ гайгүй тогтоочихсон байдаг. Гэтэл нөгөө хэсгийнх нь амьдралд тэтгэвэр нь хүрэхтэй үгүйтэй байдаг. Манай Дарханд нийт 7000 гаруй ахмад байдаг. Тэдгээрийн 6000 ахмадын эрх ашиг түлхүү хөндөгдөж байна. Эдгээр ахмадууд ахмадын холбоо гэж юу байдаг, бидний эрх ашгийг хамгаалдаг ямар газар байдаг гэх зэргийн мэдээлэл байдаггүй. Би тэтгэвэрт гарсны дараа Дархан аймагт Ахмадын чөлөөт холбоог байгуулж өөрийн хөрөнгө мөнгөөр тамга тэмдэгтэй болгоод ажиллах гэтэл санхүүжилтийг өгдөггүй асуудал гарч ирсэн. Түүнчлэн нэг сайж ажил хийе гэхээр нэг л их намчирхсан хүмүүсбайдаг. Дээр дооргүй. Уг нь энэ нам гэдэг зүйл чинь ард түмний төлөө ажиллах ёстой байтал бие биеээсээ өрсөн нэг нэгнийхээ дээр гарахын төлөө л зүтгэдэг. Иймээс ахмадын эрх ашгийг хамгаалж, амьдрал ахуйг нь дээшлүүлэхийн тулд санхүүжилтийг д сайжруулмаар байна.