Улсын их хурлын гишүүн Магваны Билэгттэй ярилцлаа.

-Таны бариулж буй орчин үеийн, олон улсын стандартад нийцсэн гэх эмнэлгийн талаар яриагаа эхэлье. Уг эрүүл мэндийн томоохон төслийг хэзээнээс эхлүүлсэн бэ?

-Хориод жил бизнeс хийсэн бүх хуримтлалаараа дэнчин тавиад эрүүл мэндийн салбарт хувь нэмрээ оруулах гэж 2010 оноос зүтгэсэн. Оношилгоо хийлгэх гэж гадаад орнуудыг зорьж байгаа хүмүүсийг Монголдоо дэлхийн жишигт нийцсэн үйлчилгээ авдаг болоосой гэж бодсон юм. Анх Монгол Улсын эмнэлгийн барилгын стандарт, хууль дүрмийнхэн хүрээнд төслөө бичээд япончуудад үзүүлсэн.

Гэтэл тэд “Таны төсөл манай улсын эмнэлгийн барилгын стандартыг хангах нэг ч зүйл алга. Эмнэлэг барихад наад зах нь урсгал, зөв төлөвлөлт байдаг юм. Энэ хоёр хийгдээгүй тохиолдолд хичнээн том барилга барьсан ч эмнэлэг болж чадахгүй” гэж хэлж байсан. Тухайн үед япончуудын хэлсэн зүйлийг би ойлгоогүй ч сүүлд нь эмнэлгийн барилга хэрхэн барьдаг, юу чухал болохыг ойлгосон.

Ингээд Япон руу хандахад “Монголд Японы орчин үeийн оношлогоо, эмчилгээний мeнeжмeнтийг оруулахын тулд хамгийн түрүүнд шаардлага хангасан барилга хэрэгтэй. Tа нар барилгаа барьчихвал бид тоног төхөөрөмж, мeнeжмент багтайгаа очно. Гэхдээ 120 ортой эмнэлэгт манай тоног төхөөрөмжийг тавихад бүрэн хүчин чадлаар нь ашиглаж чадахгүй. 20-30 мянган ам метр талбайтай эмнэлгийн барилгын цогцолбор байх юм бол тоног төхөөрөмжөө бүрэн хүчин чадлаар нь ашиглаад, хямд үнэтэй эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ явуулах боломж бүрдэнэ” гэсэн.

Өндөр хөгжилтэй орны стандартад нийцсэн эмнэлгийн барилга барьчих юм бол мeнeжмeнтийн баг нь орж ирж болох юм байна гэж ойлгоод, байгаа бүхнээрээ дэнчин тавиад зүтгэж байна. Япончуудаар ТЭЗҮ хийлгэж, барилгын ажилдаа зөвлөгөө авсан. Япончууд ч өндөр шаардлага тавих юм. Одоогоор эхний барилгын ажил 90 хувьтай, өргөтгөлийн ажил эхэлчихсэн яваа. Нийтдээ 300 ортой эмнэлэг босох юм. Иргэд маань гадаад явж эмчлүүлдэг замынхаа зардлаар эх орондоо эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ авах боломжийг нээж өгөхийн төлөө энэ төслийг санаачилж, хэрэгжүүлж байна.

-Таныг улсын хөрөнгөөр хувьдаа тус эмнэлгийг бариулж байна, эмнэлэг барих газрын зөвшөөрлөө хууль бусаар авсан гэх мэдээлэл байдаг. Энэ асуудлаар тайлбар өгөхгүй юу?

-Анх уг төслийг санаачилж, эмнэлгийн барилгын ажлаа эхлүүлснээс өдийг хүртэл дунд нь янз бүрийн худал, гүтгэсэн мэдээлэл гарч ирж байсан. Энэ сөрөг мэдээллийг жирийн иргэд, хөдөлмөрч залуучууд гаргахгүй. Харин төрийн эрх мэдэл, өндөр албан тушаалтнуудын нөмөр нөөлөг дор амьжиргаагаа залгуулж, эрүүл мэндийн салбарыг удирдаж байсан хүмүүсийн даалгавраар уг сөрөг мэдээллийг хийлгэж байгаа.

Намайг гүтгэж, миний талаар худал, сөрөг мэдээлэл түгээж байгаа хүмүүсээс би айхгүй.

Монгол Улсын хөгжил, ард түмнийхээ сайн сайхны төлөө, эрүүл мэндийн салбарыг шинэ түвшинд гаргаж ирэх зорилгынхоо төлөө явж байгаа болохоор би айхгүй байгаа юм. Нөгөөтэйгүүр УИХ-ын гишүүн хувийн өмчтэй байж болохгүй гэсэн хууль байхгүй. Сүүлийн 20 гаруй жилийн хугацаанд эрүүл мэндийн салбарыг удирдаж байсан, шийдвэр гаргах түвшний эрх мэдэлтэй үе үеийн албан тушаалтнууд өдийг хүртэл дорвитой ажил, том бүтээн байгуулалт хийсэнгүй. Энэ хүмүүс эрүүл мэндийн салбарын хууль, эрх зүйн орчинг сайжруулах ямар ч үйл ажиллагаа явуулаагүй. Яагаад манай улсын эрүүл мэндийн салбар ингэтлээ уналтад орчихсон юм бэ гэдэг зүйл надад бодогддог. Жирийн иргэн эрүүл мэндийн үйлчилгээ авах гэж юу болдог билээ, ард түмэн мэдэж байгаа. Нөгөөтэйгүүр эрүүл мэндийн салбарт ажиллагсдыг харилцаагүй, ааш муутай гэж олон хүн шүүмжилдэг. Шүүмжлэх нь зөв, гэхдээ тэр хүмүүсийн ажлын нөхцөлийг нь бас бодох хэрэгтэй. Манай эрүүл мэндийн салбар өвчтөнүүд нь эмч, сувилагч нартаа бухимдаж, эмч сувилагч нар нь ажлын ачаалалтай байдаг дүр зураг хаа сайгүй харагддаг. Энэ салбарыг ийм болтол хэн, хаана юу хийж байсан юм бэ. Муу хамт олон гэж байдаггүй, муу удирдагч л гэж байдаг. Монгол Улс зах зээлд шилжээд 30 орчим жил болох гэж байна. Тэгэхэд эрүүл мэндийн салбараас бусад бүх салбар хөгжилтэй орнуудын түвшинд хүртлээ хөгжчихсөн байна. Гэтэл яагаад эрүүл мэндийн салбар өндөр хөгжилтэй орнуудын түвшинд хүртэл хөгжиж чадахгүй байгаа юм. Монгол төрийн нэн тэргүүний бодлого бол ард иргэдээ эрүүл байлгаж, аюулгүй орчинд амьдруулах. Гэтэл нэгдүгээрт байдаг эрүүл мэндийн салбар ийм буурай байгаад би харамсдаг. Монголд гарын таван хуруунд тоологдох төдийхөн эмнэлэг байна. Энэ эмнэлгүүдийг өдгөөгөөс 30-аад жилийн өмнө оросууд барьж өгсөн. Тэр үед манай улс хоёр сая гаруй хүн амтай байсан байх. Гэтэл одоо хүн амын тоо, нийгмийн хөгжил ямар болсон билээ. Тиймээс л ард иргэдийнхээ эрүүл энхийн төлөө тэдэнд дэлхийн жишигт нийцсэн эрүүл мэндийн үйлчилгээг ойртуулахын тулд уг төслийг эхлүүлсэн юм.

-Таны барьсан хувийн эмнэлгийг ХӨСҮТ болгох гуйлт, саналыг Засгийн газарт өргөн барина гэх мэдээлэл бий. Та эмнэлгээ төрд өгөх үү?

-Халдварын эмч, мэргэжилтнүүд надад эмнэлгээ төрд өгөх санал анх тавьж байсан. Тэд “Халдварын эмнэлгийн хүчин чадлыг хоёр дахин нэмэгдүүлэхийн тулд энэ эмнэлгээ төрд өгчихөөч ээ” гэж хэлээд өвчтөнүүдийнхээ зовлон бэрхшээлийг ярьж эхэлсэн. Надад өгөхгүй гэж хэлэх зориг дутсан. Учир нь халдварын өвчтөнийг төр хариуцна гэж хуульд заасан байдаг. Одоо энэ асуудлаар төр ч, би ч ямар нэгэн шийдвэр гаргаагүй байгаа.

Нөгөөтэйгүүр төр, ард түмнийхээ зовлонг ойлгож байгаа. Гэхдээ олон жилийн хүч хөдөлмөрөөр босгож буй эмнэлгээ төрд худалдана гэдэг хэцүү. Эмнэлэг барих болсон санал санаачилга анхнаасаа төрд худалдах зорилго байгаагүй. Өндөр хөгжилтэй орны тусламж үйлчилгээг Монголдоо нутагшуулах байсан юм. Бид энэ зорилгынхоо төлөө явна. Уг бүтээн байгуулалтыг явуулахад саад бэрхшээл бишгүйдээ л тохиолдож байсан.

-УИХ-ын хаврын чуулган завсарлачихсан энэ үед ихэнх гишүүд тойрогтоо ажиллаж байх шиг байна. Таны хувьд эмнэлгийн барилгын ажлаа амжуулахаас гадна тойрогтоо очиж ажиллав уу?

-Одоогоор тойрог руугаа явж амжаагүй л байна. Энэ сарын сүүлээр тойрог руугаа явна. Хийх ажил их байна. Ард иргэдийнхээ санал, санаачилгыг сонсч, тулгамдаад буй асуудлыг шийдвэрлэх хуулийн төсөл боловсруулж ирэх намрын чуулганаар хэлэлцүүлнэ.

-Саяхан төрийн албан хаагчид нэгнийхээ аминд хүрсэн ноцтой хэрэг гарлаа. Үүнээс болж салбарын сайд болоод удирдах түвшний албан тушаалтнуудыг Ерөнхий сайд ажлаас нь чөлөөлсөн. Үүнтэй холбоотой зарим улс төрийн хүчний зүгээс У.Хүрэлсүхийн Засгийн газрыг бүрэн бүрэлдэхүүнээр нь огцруулах санал гаргасан. Энэ асуудлаар таны байр суурь ямар байна вэ?

-Үнэхээр харамсалтай, эмгэнэлтэй хэрэг болсон. Тэр дундаа төрийн байгууллагад төрийн албан хаагчид архидаж, нэгнийхээ аминд хүрсэн нь бидэнд нэг зүйлийг тод харуулсан хэрэг боллоо. Ерөөсөө л ажил үүргээ мэддэггүй, боловсролгүй, албан тушаалыг худалдаж орж ирсэн нөхдүүдээр төр дүүрсэн байна. Хэн нэгэн том улстөрчийн нөлөөлөл, шахаагаар төрийн албанд орж ирсэн нөхдүүдээс л болж төрийн үйл ажиллагаа суларч байгаа юм. Зам, тээврийн яамны бүх түвшний удирдлагуудыг ажлаас нь чөлөөлсөн. Би нэг зүйлд үнэхээр харамсч байгаа. Талийгаачийг буруутай этгээд ямар нэгэн мэс хэрэглэж аминд нь хүрээгүй. Түүнийг хэдэн цаг зогсолтгүй зодсоноос болж аминд нь хүрсэн байгаа юм. Энэ үед зодоон хийж буй хоёр даргын дэргэд тус яамны газрын дарга, мэргэжилтэн гэх хэдэн залуучууд байсан байгаа юм. Энэ хүмүүсийн нүдэн дээр нь хоёр хүн зодолдож байхад яагаад салгаж болоогүй юм бэ. Бүр хэдэн цаг яг урд талд нь зодолдсон гэх юм. Эр улсын дунд маргалдах зүйл гарч л байдаг. Гэхдээ нэгнийгээ үхтэл нь зодож байхад бусад нь юу ч хийхгүй зүгээр л хараад зогсч байсанд нь харамсч байна. Монголчууд ингэтлээ дарга, өндөр албан тушаалтнуудын өөдөөс үг хэлж, зохисгүй үйлдлийг нь буруушааж чадахаа байчихсан юм уу. Энэ бол Монгол төрийн эмгэнэл.

-Ээлжит бус чуулганыг зарлан хуралдуулах саналыг Ерөнхийлөгч болоод зарим гишүүн УИХ-ын даргад хүргүүлсэн. Таны хувьд ээлжит бус чуулган хуралдахыг дэмжиж байгаа юу?

-УИХ-ын ээлжит бус чуулган хуралдуулах хууль, тогтоомжтой. Тэр хуулийнхаа эрх үүргээр л асуудал шийдэгдэх байх. Надад одоогоор УИХ-ын Тамгын газраас ээлжит бус чуулганыг хуралдуулахтай холбоотой мэдэгдэл ирээгүй байна. Хэрэв зарлан хуралдуулбал УИХ-ын гишүүд очих үүрэгтэй л гэж харж байгаа.

Ярилцсан: ЭНХТӨРИЙН МӨНХТҮВШИН