Ж.Энхбаяр: Ирэх оны төсвийг 478 тэрбум төгрөг байхаар тооцоолон оруулж ирсэн нь дэндүү хариуцлагагүй үйлдэл
Өчигдрийн УИХ-ын нэгдсэн чуулган АН-ын бүлгийн хуралдаан өндөрлөхийг хүлээсээр бараг л бүтэн өдөржин “сул зогсолт” хийсэн. УИХ дахь МАН-ын бүлгийн гишүүд Ерөнхий сайдыг огцруулах шаардлагаа З.Энхболд даргад өргөн бариад хуулийн хугацаа нь дууссан тул УИХ-ын хуралдааны танхимын үүдээр эргэлдэж АН-ын бүлгийн хурал өндөрлөхийг тэсч ядан хүлээцгээж байна. Энэ үеэр бүлгийн даргынхаа өрөөгөөр эргэлдэж явсан УИХ-ын гишүүн Ж.Энхбаяраас дараах ярилцлагыг авсан юм.
-Өчигдөр /уржигдар/ төрийн гурван өндөрлөг Их тэнгэрийн аманд уулзаж Ерөнхий сайдын асуудлыг хэлэлцсэн юм байна. Тэдний уулзалтаар Н.Алтанхуяг сайд нэг бол Ерөнхий сайдаас сайн дураараа огцрох, эсвэл АН-ын даргын суудлаа өөр хүнд шилжүүлэх хувилбар яригдсан сурагтай. Хэрвээ энэ зарчмаар асуудлыг шийдвэл хууль зөрчсөн үйлдэл мөн үү?
Яах аргагүй хууль зөрчсөн үйлдэл болно. Хэрвээ Н.Алтануяг АН-ын даргаас татгалзвал хууль зүйн хувьд Ерөнхий сайдаас огцорлоо л гэсэн үг.
Улстөрийн намуудын тухай хуульд “Ялсан намын дарга нь Ерөнхий сайд байна” гээд маш тодорхой заачихсан байгаа. Энэ бол Монголын улстөрд нэгэнт тогтчихсон хэвшил. Тэгэхээр энэ удаа ч мань эр “ЭЗЭН-100” гэдэг шиг жонхуурсан арга залиа хэрэглэж цаг хугацаа хожих гэсэн л явуургүй үйлдлээ давтах гэж байна.
Үнэндээ энэ Н.Алтанхуяг гэдэг хариуцлагагүй этгээд өнөөдөр л энэ суудал дээрээ тэсч үлдэхийн тулд юу ч хийж, хэнтэй ч эвсэхээс буцахгүй болж. Энэ нөхөр өнөөдөр л аргалаад суудлаа хадгалж чадвал түүний дараа намынх нь хурал хуралдана уу байна уу, ҮЗХ нь бүрдээ ч үү үгүй ч үү огтхон ч падлийгүй гэж маш хорлонтой тооцоо хийгээд л гүйгээд байна.
Та бүхэн мэдэж л байгаа. Эрх баригч АН сүүлийн үед ҮЗХ-гоо үнэндээ хуралдуулж чадахаа больсон шүү дээ. Ирц нь бүрдэхгүй шахаж шаардаж бөөн юм болж ирц нь жаахан дөхвөл фракц хоорондынх нь тэмцэл бараг л бага шиг мөргөлдөөн болдог гэх юм билээ.
Н.Алтанхуяг гэдэг нөхөрт улстөрийн хариуцлага хүлээлгэн Ерөнхий сайдаас нэн даруй огцруулахыг л шаардаж байгаа.
Гэхдээ энэ нь бидэнд огтхон ч падлийгүй, энэ бол АН доторх л асуудал. Гол нь бид Ерөнхий сайдын асуудлыг л хөндөж тавьсан. Намын даргаараа Арвин нь болно уу, Алтанхуяг нь үлдэнэ үү ямар ч ялгаагүй, огтхон ч сонирхолтой асуудал биш.
Өнөөдөр бидний тавьж байгаа гол асуудал бол Монгол Улсын эдийн засаг, банк санхүү, гадаадын хөрөнгө оруулалт, үндэсний цөөхөн үйлдвэрлэгчид гээд бүх салбар, чиглэлийг элгээр нь хэвтүүлж ноцтой хямралд оруулсан энэ Н.Алтанхуяг гэдэг нөхөрт улстөрийн хариуцлага хүлээлгэн Ерөнхий сайдаас нэн даруй огцруулахыг л шаардаж байгаа.
Монгол Улсын эдийн засаг өнөөдөр хямрал биш үндсэндээ нурж, сүйрч байна. Валютын цэвэр нөөцөө шавхаад яг дуусч байгаа. Төсвийн өнөөгийн байдал 2015 оны дүр зураг үнэхээр аймшигтай ангалын өмнө зогсож байгаа. Бид нэн яаралтай маш онцгой арга хэмжээ авах шаардлагатай болчихоод байна.
-Өнгөрсөн 16-нд Ерөнхий сайдын хоёр дахь удагаа өргөн мэдүүлсэн 2015 оны төсвийн төсөл амьдралаас хэтэрхий тасарсан төсөв болсон гэж МАН-ын бүлгийн олон гишүүн ярьж байгаа. Энэ талаар та ч мэдээж шүүмжлэлтэй хандаж байгаа нь тодорхой. Харин яг ямар үндэслэлээр шүүмжилж байгаа вэ?
Маш ойлгомжтой хэдхэн тоо хэлье. Н.Алтанхуягийн хоёр дахь удаа оруулж ирсэн төсвийн төсөлд улсын төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлогыг 7.1 их наяд, харин зардлыг 7.6 их наяд төгрөг, алдагдлыг 478.4 тэрбум төгрөг байхаар тооцсон байсан. Энэ бол ямар ч боломжгүй, амьдралаас дэндүү тасарсан харалган тоо мөн.
Өнөөдөр эхний 10 сарын байдлаар төсвийн алдагдал 800 тэрбум төгрөг болчихоод явж байгаа. Орлогын төлөвлөгөө биелэх ямар ч найдваргүй болчихсон болохоор энэ оны эцэст төсвийн алдагдал нэг их наяд төгрөгийг бараг давах нь тодорхой болоод байна. Бодит байдал ийм байхад 2015 оны төсвийг 478 тэрбум төгрөг байхаар тооцоолон оруулж ирж байгаа нь дэндүү хариуцлагагүй үйлдэл гэхээс өөр үг олдохгүй байна.
Эрх баригч АН сүүлийн үед ҮЗХ-гоо үнэндээ хуралдуулж чадахаа больсон шүү дээ.
Ирэх оны төсөвт төрийн гурван өндөрлөгийн бүтцээс бусад байгууллагын гадаад, дотоод томилолтын зардлыг 50 хувиар, төсвийн байгууллагуудын бараа үйлчилгээний зардлыг 15 хувь бууруулахаар тооцсон байсан.
Хэдийгээр “Бүсээ чангална, төсөв хэмнэнэ” гэж ярьж байгаа ч дээрх хэмнэлтээс төсөвт эзлэх хувь нь үнэхээр өчүүхэн бага шүү дээ. Төсвөө хэмнэе, зардлаа бууруулъя гэж үнэхээр л зорьж байгаа бол сайд тус бүрийн төсвийн зардлыг 50 хувиар бууруулах ёстой. Эд хогшил, тавилга хэрэгслийн зардлыг хасах, томилолт, зочны зардлыг багасгах зэргээр нийтдээ 530 тэрбум төгрөгийн зардлыг бууруулах бүрэн боломжтой.
Ер нь төсөв, мөнгөний бодлого хоёр маш сайн уялдаж, дээд зэргийн хэмнэлттэй, үр ашигтай байх ёстой. Ирэх 2015 онд Монгол Улс зөвхөн зээлийн хүүд 708 тэрбум төгрөг төлөх ёстой. Харин үндсэн зээлээс нэг их наяд төгрөг төлөх учиртай. Эдгээрийг төлөх эдийн засгийн бодит чадавхаа алдчихсан.
Ирэх жил улсын төсвөөр нэг ширхэг ч шинэ хөрөнгө оруулалт хийх бололцоо байхгүй. Давын өмнө хоолой дээр тээглэчихээд байгаа энэ их өрөөс хэрхэн мултран гарах вэ гэдэг л хамгийн ноцтой асуудал болчихоод байна. Эдгээрийг дагаад валютын маш огцом уналт үүсэх гэж байна.
Түүнчлэн банк санхүүгийн хямрал, үл хөдлөх салбарын ноцтой доройтол үүсэх нь ч тодорхой. Бид энэ бүх хүндрэл, хямрал, уналтад ард түмнийхээ сэтгэл зүйг бэлтгэх цаг болсон. Товчхондоо Монгол Улс аймшигтай том, харанхуй ангалын өмнө ирчихээд байна.
Энэ Н.Алтанхуяг гэдэг нөхөр албан тушаалаасаа огцрох л юм бол шал өөр газар хүлээж байгааг сайн мэдэж байгаа болохоор сандал ширээтэйгээ үхэн хатан зууралдаж байгаа. Шулуухан хэлэхэд идсэн уусан, ашигласан, авлига авсан, тойрон хүрээлэгчид нь улсын төсвийн мөнгөнөөс хэдэн тэрбумаар нь хулгайлсан гээд маш ноцтой асуудлууд түүнийг хүлээж байгаа.
-Өчигдөр /уржигдар/ Төрийн байгуулалтын байнгын хороо хойшилсон. Өнөөдөр /өчигдөр/ УИХ-ын нэгдсэн чуулган хэзээ хуралдах нь тодорхойгүй байна. Энэ бүхэн Ерөнхий сайдын асуудлаас болоод гацаад байна уу?
Мэдээж шүү дээ. Энэ хүн Монголын эдийн засгийг сүйтгэсэн бол одоо төрийн бүх ажлыг зогсоочихоод байна. Эдийн засгийн хямрал, уналт нь одоо улстөрийн хямрал, төрийн албаны дампуурал болон хувирч байна. Одоо та бүхэн харж л байгаа. Гадаа цас ороод эхэллээ. Өвөлжилтийн бэлтгэл юу болж байгаа юм бүү мэд. Зүүн нутаг тэр аяараа түймэрт хуйхлагдаж байна.
Улс орны бүх систем, яам тамгын газрууд задарч сүйрч дуусч байна. Тэдгээр газруудад дур зоргоороо авирлах, төсвийн хөрөнгө санхүүг энэ бужигнааныг далимдуулан онцгой ихээр идэж шамшигдуулах, хулгайлах явдал хэрээс хэтэрсэн.
Өнөөдөр төрийн байгууллагууд ямар ч чадваргүй болж эрх баригчдын фракц хоорондын тэмцлийг гүйцэлдүүлдэг анхан шатны нэгж болж хувирсан. Энд тэндгүй хараа хяналтгүй баяр ёслол тэмдэглэх, төсвийн хөрөнгөөр нэг нэгнийгээ шагнаж урамшуулах, гадаад, дотоодод аялж зугаалах гээд хулгайлж болох бүх л аргаар савируулж байна.
Н.Алтанхуягийн асуудал яаж ч шийдэгдэх нь хамаагүй, ирэх оны улсын төсөвт л анхаарах нь чухал.
Гэтэл нөгөө талд эрүүл мэнд, боловсролын салбар ямархуу уналтын байдалтай байгааг олон нийт харж л байгаа. Одоо удахгүй төсвийн байгууллагууд тэр ч байтугай хувийн хэвшлийнхэн ч цалингаа тавьж дийлэхгүй болно. Мөнгө нь байхгүй юм чинь яах юм. Шаардлагатай бол МАН-ын бүлгийн зүгээс ард түмэндээ хандсан сэрэмжлүүлэг, мэдэгдлийг удахгүй гаргана гэж бодож байгаа.
“Монгол Улсын эдийн засаг, банк санхүү бүрэн уналтад орлоо шүү, онцгой сонор сэрэмжтэй байцгаа. Энэ уналтаас яаж хохирол багатай гарахаа бодож бэлтгэлтэй бай” гэсэн сэрэмжлүүлэг гаргахад буруудах зүйлгүй болчихоод байна.
-2015 оны төсвийн төслийг хуулийн хугацаанд батлах боломж, бололцоо бий юу?
Ирэх сарын 15-нд 2015 оны төсвийн тухай хууль батлагдах ёстой. Гэтэл одоо гурван хэлэлцүүлэг дутуу байгаа. Уржигдар хуралдсан Төсвийн байнгын хорооны хурал дээр Засгийн газрын төсвийг дагаж орж ирсэн төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах замаар боловсрол, соёл, анхан шатны эрүүл мэнд, биеийн тамир гэсэн үйлчилгээнүүдийг орон нутагт шилжүүлэх эрх мэдлийг тусгасан хууль нь уначихсан.
Мөн хөрөнгө оруулалтын эрх мэдлийг орон нутагт шилжүүлсэн УИХ-ын тогтоолын төсөл бас л уначихсан. Нийгмийн салбарт хийгдэж байгаа хувийн хэвшлийнхний хөрөнгө оруулалтыг хааж боох тухай заалтыг оруулж ирсэн Боловсролын тухай хуулийн өөрчлөлт нь мөн л уначихсан. Тэгэхээр одоогийн хоёрдугаар хэлэлцүүлэг ихээхэн цаг хугацаа шаардсан нарийн тоо баримт дээр ажиллах ёстой болчихоод байгаа юм.
Гэтэл ийм их ачаалалтай байхад үндсэндээ 14 хоног л үлдлээ. Тэгэхээр төсвийн бодлогыг үндсээр нь өөрчилж, мөнгөний бодлоготой нь уялдуулаад гаргахад энэ хугацаа бараг л хүрэлцэхгүй. Оруулж ирсэн төсөв нь мөнгөний бодлоготойгоо огтхон ч авцалдахгүй байгаа.
Энэ оны төсөвт валютын ханшийг 1384 буюу шал худлаа, ямар ч баримжаагүй оруулж ирж байсан нь 2015 оны төсөвт бас л дахин давтагдах гэж байна. Н.Алтанхуягийн асуудал яаж ч шийдэгдэх нь хамаагүй, ирэх оны улсын төсөвт л анхаарах нь чухал.