Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга өнөөдөр МҮЭСТО-нд Чингэлтэй дүүргийн иргэдтэй уулзлаа. Энэ нь Төрийн тэргүүний Монгол Улсын иргэдтэй хийх уулзалтын эхлэл бөгөөд ойрын хугацаанд нийгэм, улс төр, утаа, тэтгэвэр, иргэдийн өр, зээл зэрэг бүхий л асуудлын хүрээнд аймаг, дүүргийн иргэдтэй санал солилцож, уулзалт хийхээр төлөвлөж байна.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга нэн тэргүүнд Чингэлтэй дүүргийн иргэдэд хандан “Амралтын өдөр цаг, заваа зарцуулан ирсэнд баярлалаа. Сонгуулийн халуун өдрүүдээс хойш тодорхой хугацаа өнгөрлөө. УИХ, Засгийн газартай хамтарч ажиллах тодорхой асуудлууд ярилцаж байгааг мэдэж байгаа байх. Өнгөрсөн есдүгээр сард урьдчилаад “Агаарын бохирдлыг бууруулах Үндэсний чуулган” зохион байгуулсан. Гэвч утаа ирэхэд бид бэлтгэлгүй хэвээрээ л байлаа. Хүнсний аюулгүй байдлын асуудлаар ч гэсэн чуулган зохион байгуулж, ямар ч хяналтгүй, хамгаалалтгүй хүнс хэрэглэж байгаа нь хүнсний аюулгүй байдал улсын хэмжээнд анхаарах асуудал болсон гэдгийг ч хөндөн, ярилцлаа. Эдгээр нэн чухал сэдвээс гадна  ажлын байрыг олноор бий болгодог оёдлын салбарын асуудал, эрдэмтдийнхээ дуу хоолойг сонсох зорилгоор “Төрийн бодлогод эрдэмтдийн оролцоог нэмэгдүүлье” сэдэвт зөвлөгөөн, “Оффшор бүсэд байршсан мөнгөн хөрөнгийг эргүүлэн татах боломжууд” “Авлига бол байгалийн давагдашгүй хүчин зүйл биш”зэрэг сэдэвт уулзалт, ярилцлага, хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан” гэж дурдаад Чингэлтэй дүүргийн иргэдтэй хийх уулзалтаа албан ёсоор эхлүүлэв.

Мөн Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн саналаар ахмадууд, эмэгтэйчүүд, залуус, ажилгүй иргэдийн төлөөлөл түүнтэй зэрэгцэн индэрт сууж, санал бодлоо чөлөөтэй солилцсон юм.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга уулзалтын эхний хэсэгт Чингэлтэй дүүргийн иргэдэд хандан:

“Монгол Улс 1990 оны хувьсгалаар ардчилсан, чөлөөт зах зээлийн нийгмийг сонгосон. Үүнээс хойш бид 28 дахь жилтэйгээ золгож байна. Хүн ам 3.1 сая хүрч, малын тоо толгой 66 сая хүрч байна. Ажилгүйдлийн түвшин маш өндөр байдаг ч буурдаггүй, дөрвөн жилээр Засгаа сольдог ийм л улс боллоо. Харин өнөөдрийн хамгийн том бухимдал утаа учраас уулзалтаа Улаанбаатараас эхлүүлж байна. Цагаан сар дөхөөд ирэхээр утааны асуудал мартагддаг учраас утаа их байгаа үед би хотын иргэдтэй уулзаж байгаа юм.

Одоо бидэнд шийдэл хэрэгтэй байна. Шийдэл гэдэг нь судалгаа гэсэн үг. Өнөөдөр энэ утааны асуудлыг шийдэх хэд, хэдэн алхам бий. Монгол Улс газар нутаг томтой, хүн ам сийрэг. Гэсэн ч хүн амынх нь олонхи нийслэлдээ төвлөрчихсөн байдаг. Бусад нь 330 сум, 21 аймагт амьдарч байна.

Ингээд хөдөөнөөс сум руу, сумаас аймаг руу, аймгаас хот руу, хотоос Солонгос руу гэсэн нүүдэл бий болжээ. Өнөөдөр энэ нүүдлийг зогсоохгүйгээр хөгжил дэвшлийн талаар ярих, ажилгүйдэл, ядуурлыг багасгах ямар ч боломжгүй. Солонгос явж байгаа иргэд 2-3 сая вонны орлогод явж байна. Энэ нь монгол төгрөгөөр 4-6 сая төгрөгтэй тэнцэнэ. Бид энэ хэмжээний орлогыг давах ажлын байр бий болгож байж энэ нүүдлийг зогсооно” гэлээ.

Мөн “Бидэнд 60-66 сая мал бий. Нийт малынхаа 25 хувийг буюу 15 саяыг бид жил бүр зах зээлийн эргэлтэд оруулдаг. Энэ бол хөдөөгийн малчдын орлого. Жишээ нь, бид 15 сая мал эргэлтэд оруулна гэдэг бол 15 сая ширхэг арьс зах зээлд бий болно гэсэн үг. Харамсалтай нь, энэ арьсны 80-90 орчим хувь нь урд хөрш рүү түүхийгээрээ гардаг. Үүнийг боловсруулах ёстой.

Мөн малчид 9.5 мянган тонн ноолуур боловсруулдаг. Харамсалтай нь, эдгээр ноолуурын 80 орчим хувь нь мөн л түүхийгээр урд хөрш рүү гардаг. 16-20 орчим мянган тонн ноос мөн л цуглуулж байгаа ч боловсруулах үйлдвэргүй, махаа экспортолж чаддаггүй нөхцөл байдалтай байна. Боловсруулах үйлдвэрийн асуудлыг олон жил ярьж байж, 2010 онд УИХ-аар баталсан ч ажил хэрэг болоогүй. Хөдөөгийн хөгжлийг ярьж байж энэ нүүдлийг зогсоох ёстой юм. Мөн ахуйг нь шинэчлэхээр алслагдсан 100 сумыг шинэчилж барья гэсэн ч хоёрхон сумыг шинэчлээд энэ ажил зогссон.

Улаанбаатарт ажилгүйдэл мөн л өндөр байгаа. Доод орлого хоёр сая төгрөг байвал Улаанбаатараас-Солонгос гэсэн нүүдэл зогсоно. Энэ хэмжээний цалинг өгөхийн тулд том, том төслүүдийг хөдөлгөх ёстой. Дэд бүтцийн томоохон төслүүд гэхэд л төмөр зам, авто зам, шинээр баригдах хотууд гэсэн төсөл, хөтөлбөрүүд бий. Иймэрхүү 8-10 том төсөл бий. Эдгээрийг хэрэгжүүлэхдээ ажлын байр бий болгож, ажилгүй иргэдээ ажилтай болгох ёстой. Гэтэл өнөөдөр гаднаас зээл авч төсөл хэрэгжүүлэхээр зээл өгсөн улс нь өөрсдийнхөө ажилчдыг ажиллуулаад бид өртэй л үлддэг. Тэгэхээр 9000 тонн ноолуур гэдэг маань тэр чигээрээ ажлын байр гэсэн үг л дээ. Ноолуураа өөрсдөө авна, түүнийг боловсруулаад, цамц үйлдвэрлэнэ. Энэ бүх дамжлага бүгд ажлын байр бий болгох ёстой юм. Ингээд МСҮТ-ийг ажилд оруулж нас, насанд нь тохирсон ажлын фронт бий болгох хэрэгтэй. Ажлын байр бий болохгүй байгаа учраас ажилтнаа бэлдэж чадахгүй байна.

Үүний хажуугаар залуусыг Үндсэн хуульд заасны дагуу цэрэгт татаж, 1-3 жилд цэргийн эрдмээр хичээллэхээс гадна хос мэргэжилтэй болж бүтээн байгуулалтын ажилд оролцоё. Энэ хугацаандаа цалингаа дансандаа авч, халагдахдаа цалингаа бөөн авъя. Энэ хөтөлбөрүүдийг УИХ 2010 онд баталчихсан юм. Эдгээр асуудлаар Ерөнхий сайд, Засгийн газрын гишүүдтэй уулзсан. 250 мянган ажилгүй иргэдийг 50 хувиар бууруулъя гэдэг саналаа маш тодорхой хэлсэн байгаа” гэж томоохон төсөл, хөтөлбөрүүдийн талаар саналаа хуваалцлаа.

Түүнчлэн “Одоогийн УИХ 55 тэрбум төгрөгийг нэг удаагийн урамшуулал нэрээр тараасан. Өгсөндөө багагүй хэмжээний авч байгаа хүндээ юм болохооргүй тийм л мөнгө. 55 тэрбум төгрөг гэдэг ядарсан эдийн засагтай энэ улсад их мөнгө. Нэг цэцэрлэг нэг тэрбумаар барихад л 55 цэцэрлэг барих мөнгө. Гэвч, 300 мянган төгрөг болгоод тарааснаар энэ мөнгө Эрээний зах руу л явж байгаа. Тэгэхээр ийм бодлогогүй үйл ажиллагааг удаа дараа шүүмжилж байгаа.

Өнөөдөр 80 мянган айлын орон сууцны төсөл хэрэгжиж байна. Эдгээрийн ядаж тал хувьд эмч, багш, цагдаа, онцгой байдлын ажилчдыг цалингаар нь барьцаалаад орон сууцанд оруулах боломжтой. Хүүгүйгээр зээлэнд оруулчих юм бол ядаж 40 мянган яндан багасна. Нөхөр нь цагдаа, гэр бүлийн хүн нь эмч байхад л зээлээ төлөөд байж чадна шүү дээ. Иймэрхүү тооцоо, судалгааг нь хийсэн олон шийдэл бэлэн байгаа” гэлээ.

Мөн дагуул хотуудын талаарх асуудлыг иргэд сонирхож байсан тул “Богд уулын өвөрт буюу Шинэ нисэхтэй холбоотойгоор дагуул хот байгуулж, нэг метр квадрат нь нэг сая орчим төгрөгөөр зарагдах орон сууц барих боломж байна.  Жишээ нь, “Эрэл” компани хямд өртөгтэй угсармал орон сууцны үйлдвэр оруулж ирсэн байна. Сарын 500 мянган төгрөгийн орлоготой байхад орон сууцанд орох хэмжээний боломжийг орон сууцны шинэ үйлдвэрүүд бий болгож байна. Төр захиргааны байгууллагууд, зарим яамдаас  эхлээд хотын төвөөс нүүгээд гарах, ажиллтнуудад нь зориулсан орон сууц барих гэх мэтээр төвлөрлийг сааруулах арга хэмжээ авч хавар гэхэд тодорхой шийдэлд хүрмээр байна. ” гэлээ.

Харин Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулгыг үг хэлж дууссаны дараа Чингэлтэй дүүргийн иргэд өөрсдийн санал бодлоо хуваалцлаа.

Чингэлтэй дүүргийн иргэн, өндөр настан Валья:

Утааны талаар ярьмаар байна. Одоо зуух, пийшэн, гэрийн бүрээс тараана гэж байна. Би 70 нас хүртлээ гэр оронтойгоо зууралдаж явсны хувьд сайн мэдэж байна, энэ бүтэхгүй. Харин газрыг нь худалдаж аваад оронд байшин л барьмаар байна. Пийшин байгаа л бол утаа гарна.

Чингэлтэй дүүргийн иргэн, малчин Чулуундорж:

Хамгийн гол зүйл бол ард түмнээ ажилтай байлгах юм. 26 жил хоёр намын хооронд холхисоор өнөөдөр бид туйлдаж байна. Ардаа тараахгүй гэж дарга тавьдаг, адуугаа тараахгүйн тулд азарга тавьдаг. Тэгвэл ард түмний маань жинхэнэ дарга Х.Баттулга. Таныг 2021 он хүртэл Ерөнхийлөгчөөр байлгаж, дэмжих хүсэлтэй байна.

Чингэлтэй дүүргийн иргэн Ч.Мөнхдалай:

Өндөр хөгжилтэй улс орнууд хонины нэхийгээр 25 төрлийн бараа, бүтээгдэхүүн хийж байгааг би очиж үзсэн. Энэ төрлийн судалгааг мөн хийдэг. Үүн шиг манай улс арьс, нэхийгээ боловсруулаад, үйлдвэр барих юм бол 250 сая ам.долларын ашиг олох тооцоо бий шүү. Мөн НҮБ ажилгүйдэл, ядуурлыг ялгаварлан гадуурхалт гэж тодорхойлсон байгаа. Үүн шиг ялгаварлан гадуурхалт сум, аймагт гээд нийгэмд олон байгаа учраас энэ нүүдэл зогсохгүй байна. Тиймээс ажилгүйдэл, ядуурал гэсэн ялгаварлан гадуурхалтыг зогсоох хэрэгтэй.

Чингэлтэй дүүргийн 19-р хорооны иргэн Б.Нямбаяр:

2016 оноос хойш УИХ, Засгийн газар залуус бидний төлөө юу ч хийсэнгүй. Бидний төлөө юу ч хийгээгүй юм чинь ахмадууд болон та нарын төлөө юу ч хийхгүй ээ. Тиймээс УИХ-ын гишүүдийн байх, байхгүйн асуудлыг бид шийдэж болдоггүй юм уу. Энэ УИХ-ыг тарааж болохгүй юу, гэдгийг Ерөнхийлөгчид хэлмээр байна.

Чингэлтэй дүүргийн иргэн Батчулуун:

Улаанбаатар хотын хөдөлгөөн, утаа түгжрэлийг сийрүүлэх бололцоо харагдаж байна. Цэцэрлэг, сургууль барих гэхээс илүү Засгийн газар, УИХ-ын байрыг хотоос гаргамаар байна. Тэгвэл одоогийн байр, сууц нь цэцэрлэг сургууль болж, хөдөлгөөн сийрэхээс гадна үүнийг дагаад төвлөрөл багасна. Үүнийг шийдэж өгөөч гэж Ерөнхийлөгчөөс хүсч байна.

Чингэлтэй дүүргийн 16-р хорооны иргэн Чулуунцэцэг:

Би өөрт тохиолдсон явдлаасаа хэлмээр байна. Миний 43 настай охин утаанаас болж уушиг, зүрх хоёр нь зогсож Чингэлтэй дүүргийн эмнэлэгт хүргэгдсэн. Ингээд эмнэлэгт очиход тэр мэдрэлийн тасагт утаанаас болж өвдсөн маш олон хүн очиж байна. Тиймээс утааны асуудалд их анхаарал хандуулж, УИХ-ыг татан буулгавал бид дэмжинэ. Ард түмэн цөхөрч байна. Татвар нэмэгдэж, шатахуун нэмэгдсэн байна.

Чингэлтэй дүүргийн 10-р хорооны иргэн Б.Цэвэлмаа:

Өнөөдрийн уулзалт цаг үеэ олсон маш чухал уулзалт болж байна. Сонгогдоод 6-7-хон сар болж байгаа Ерөнхийлөгч иргэддээ чухал асуудлаар танилцуулга хийж байгаад нь баяртай байна. Ардчилал ялснаас хойш ихэнх хугацаанд МАН засаг барьсан. Үнэхээр энэ улс болохоо больсон байна. Би саяхан фэйсбүүкээс Баярмагнай гэдэг Генералын бичсэн зүйлийг уншсан. Тэр “Цэрэг орж ирээд хил рүү маань дайрвал эх орноо хамгаална гэж тангараг өргөөд хил дээр зогсоод байтал, чимээгүйхэн гулгаж орж ирээд эх орныг минь эзэлчихэж байгаа юм байна” гэж бичсэн байна. Монгол эх орондоо эзэн баймаар байна. Эзэн нь байхын тулд таны гаргасан бүх санаачилгыг дэмжиж байна. Тухайлбал, дагуул хотын асуудал надад маш чухал санагдлаа. Бидэн шиг хөгшчүүлд сайхан саруулхан зайтай, машины зогсоол ихтэй, хүүхэд хөгшид нарлах, тоглох зай талбай ихтэй тийм сайхан дагуул хот байгуулвал, бид ач гучаа хараад сууж л баймаар байна.

Чингэлтэй дүүргийн 14-р хорооны иргэн Л.Цэгмид:

1960 оноос хойшх хүмүүс тэтгэвэргүй, ажилгүй, гэртээ байна. Биднийг ажилд авахгүй байна. Эр ч биш, эмч биш гэдэг шиг хөгшин ч биш залуу ч биш байна гэнэ. Манай дүүргийн иргэд танд итгэж байна. Энэ асуудлыг анхааралдаа авч өгнө үү.

Чингэлтэй дүүргийн 9-р хорооны иргэн Буяндорж:

Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн талаар саналаа хэлмээр байна. Би Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн талаар саналаа уг нь бичээд явуулсан юм. Энд Чингэлтэй дүүргийн иргэд цугласан учраас асуумаар байна. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн хууль санаачлах эрхийг хязгаарлана, Засгийн газарт чиглэл өгөхийг мөн хязгаарлана гэж байна. Би энд байгаа иргэдийг тийм санал өгөөгүй байх гэж бодож байна. Тийм Ерөнхийлөгчтэй байгаад яах юм. Энэ парламентаар 65-уулаа энэ асуудлыг хэлэлцэх юм бол би үүнийг эрс эсэргүүцнэ.