Дэлхийн сонгодог дуурийн ариг чадварлагаар дуулж олон улсад гайхуулж буй монгол уран бүтээлч, дэлхийд алдартай дуучдын бүтээлийг эх хэлээр нь гайхалтай дуулах авьяаслаг хүүхэд залуус жил бүр өсөн нэмэгдэж байгаа. Гэсэн хэдий ч Монголын орчин цагийн дууны урлагийг дэлхий нийтийн хүртээл болгох, Монгол гэх нэрийг олон улсад алдаршуулах санал санаачилга гарч байсан удаа үгүй. 

Тэгвэл “Монгол дуу-дэлхийд” анхдугаар уралдаан энэ сарын 29-нөөс эхэлж та бидний мэлмийг баясгах гэж байна. Тодруулбал, Монголын орчин цагийн шилдэг поп дууг англи хэлээр дуулж, олон улсад монгол дуу, аялгууг түгээн дэлгэрүүлэхээр БСШУ-ы сайд Л.Гантөмөр санаачилга гаргаж “Монгол дуу-дэлхийд” анхдугаар уралдаан зохион байгуулахаар болсон аж. Өнгөрсөн наймдугаар сараас эхлэн цахимаар уралдааны урьдчилсан шатны болзлыг зарласнаас хойш давхардсан тоогоор 100-гаад оролцогч дууныхаа орчуулга болоод дуулсан дуугаа зохион байгуулах комиссынхонд илгээжээ. Энэ баасан гарагаас эхэлж телевизийн есөн сувгаар зэрэг цацагдах уралдааны зохион байгуулагчаар Монгол Улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Б.Долгион ажиллаж байгаа бол үндсэн шүүгчээр Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Б.Дашдондог, СТА Б.Ангирмаа, дуучин К.Номинжин нар ажиллаж буй юм байна. Сүүлийн үед гарч буй олон шоунаас ялгарах онцлог нь шүүгч нар оролцогчдоо сугалаагаар хуваан авч продюсинг хийж, дасгалжуулан өрсөлдөж буй хэмээн зохион байгуулагчид нь уламжлав. Ингээд энэхүү уралдааныг санаачлагч болон хамтран зохион байгуулагчдаас зарим зүйлийг тодрууллаа. 

Л.Гантөмөр: Долоон тэрбум хүнд оюуны бүтээлээ худалдах боломж байна
/Боловсрол, соёл шинжлэх ухааны сайд/

-Ийнхүү санаачилга гаргах сэдэл хэрхэн төрсөн бэ?
-Хятадад болсон нэгэн уулзалтаар Монголын тухай яриа гарсан юм. Тэнд байсан хүмүүс “Ээжийн чанасан цай”-г хятад хэлээр дууллаа. Бүгд л мэддэг байж таарсан. Олон хүн энэ дууг сонсдог юм билээ. Тиймээс энэ дууны үг, ая Хятадын зах зээл дээр хангалттай борлогдох бүтээл юм  байна гэж харсан. Үүнээс л санаа авсан хэрэг. 

-Эдийн засгийн хүнд үеийг туулж буй. Энэ цаг үед ийм арга хэмжээ зохион байгуулах нь хэр оновчтой юм бол?
-Яагаад хямрал нүүрлээд байна вэ гэхээр манай улсын эдийн засаг ганцхан уул уурхайгаас хамааралтай болчихоод байна. Тиймээс хямралд өртдөггүй улс орон болохын тулд эдийн засгаа олон талт болгох зайлшгүй шаардлага бий. Хөдөө аж ахуй, төрөл бүрийн үйлдвэрлэл байна. Үүний хажуугаар соёлын үйлдвэрлэл гэдэг том дэд бүтэд манай улсад байна. Дуучид, яруу найрагчид гээд хүмүүс нь ч бэлэн байгаа. Нэгэнт бэлэн байгаа дэд бүтцээ зөвхөн Монголын дотоод зах зээл дээр байлгаад байх биш дэлхийн зах зээлд гаргах хэрэгтэй байна. Ерөнхийдөө дэлхийд Монголоо экспортлох нэг том салбар гэж харсан. Үүнийгээ соёлын бүтээлч үйлдвэрлэл гэж нэрлэсэн. Зөвхөн дуу хөгжим биш, уран зохиол, зураг, сонгодог урлаг, кино орж буй юм. Хамгийн гол нь бүтээлээ зөв хөгжил рүү нь хандуулаад дэлхийд гаргах юм бол долоон тэрбум хүнд өөрсдийн оюуны бүтээлээ худалдах боломж байна. Зөвхөн дуугаараа хол явах боломж ч бий. Англи хэл дээр дуулдаг уралдаан олон жил зохиогдсон. Хамгийн гол нь нэрд гарсан дууг өөр хоорондоо дуулаад байхаас илүүтэйгээр өөрсдийнхөө дууг хүн төрөлхтөнд дуулж өгөөд орлого олдог ард түмэн болох хэрэгтэй. Ингэхийн төлөө л санаачилга гаргасан. Амжилтад хүрнэ гэдэгт  итгэж байна. 

-Урлагийнхныг англи хэлний сургалтад хам­руулаад байсан нь энэ санаачилгатай холбоотой байх нь?
-Дууны уралдаан хийхийн хажуугаар монгол шүлэг, зохиолыг англи хэлнээ хөрвүүлэх ажлыг давхар хийж буй юм. Жүжигчид, дуучдаа гадаад хэл дээр төгс дуулах боломж олгохын тулд англи хэлний сургалт хүртэл явуулж байна. Түүнчлэн Японы, Хятадын зах зээлийг ч гэсэн давхар харах хэрэгтэй. Хамгийн гол нь тухайн дууны утга санааг алдагдуулахгүйгээр гаргаж ирэх нь чухал. Орчуулагчдаас асар их ур чадвар шаардсан ажил болж буй юм. Ямар ч гэсэн гайхамшигтай уралдаан болно гэж итгэж байна. 

Б.Долгион: Гадаадын дуучдад түүхий эдийг нь бэлтгэж өгч байна
/Монгол Улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн/

-Уралдаанд гадаадын хамтлаг, дуучид оролцож байгаа гэсэн. Энэ талаар?
-Өнөөдөр дэлхийн зургаан хүний нэг нь англи хэлээр ярьж байна. Дэлхийн рок, попын гол хэл нь англи болсон. Дэлхийн зах зээлд орохын тулд энэхүү санаачилга бидэнд тус дөхөм болно. Дэлхийн агуу дуучин Пласидо Доминго Амартүвшинтэй уулзаад “Миний хүү дэлхийн дуурийн үндсэн хэлийг сурчих. Тэгвэл бүх театрын хаалга чиний өмнө нээлттэй байх болно” гэж хэлсэн байдаг. Уралдааныг маань өнгөц харвал монголчууд өөр хоорондоо өрсөлдөөд байгаа юм шиг. Гэхдээ гол зорилго нь гадаадынхан дуунуудыг маань хэрхэн хүлээж авахыг л үзүүлэх гэж хичээж байна. Тиймдээ ч уралдаанд Филиппиний хамтлаг, АНУ-ын дуучныг оролцуулсан. Гадаад хүмүүс монгол дууг англиар яаж дуулах нь вэ гэдгийг мэдэхийн тулд зочин оролцогчоор оролцуулсан. Түүнчлэн бүх нэвтрүүлгээ YouTube дээр тавина. Магадгүй хэн нэгэн хүн бидний дэгээнд ороод монгол дууг маань дуулаад эхэлбэл үр дүнгээ өгч байна гэсэн үг. Солонгост байгаа Гантогоо гэдэг залуу “Хайрын бурхан” дууг англи хэл дээр дуулаад ямар их шуугиан тарьж буйг бид харж л байна. Бидний л бүтээгдэхүүн шүү дээ. 

-Дуунуудын орчуулгыг ямар хүмүүс хянаж байгаа вэ. Монгол дууг орчуулах их хэцүү гэдэг юм билээ?
-Гадаад хэл дээр дуу орчуулахдаа тансаг монгол хэлнийхээ баялгийг олж харлаа.Монгол хэл үнэхээр агуу юм билээ. Тэр сайхан эгшиглэнтэй үгнүүдийг англи хэл дээр орчуулж дуулна гэдэг туйлын амаргүй юм байна гэдгийг өөрийн биеэр мэдэрсэн. Тэмцээнийг маань гурван шүүгчээс гадна хөндлөнгийн шүүгчид шүүнэ. Дандаа хэлний мэргэжилтнүүд. Тэд оролцогчдыг харахгүй, зөвхөн чихээрээ л сонсоно. Өөрөөр хэлбэл, тэдний дуулахыг радио сонсч байгаа юм шиг сонсоод үнэлэлт өгнө. Орчуулга нь буруу байна, үг нь зөв дуулдаж байна гэх маягаар. 

-Оюуны өмчийн асуудлыг нь хэрхэн зохицуулав?
-Сонгогдсон дуунуудын эзэдтэй холбогдоод тохиролцсон. Оюуны өмчийн тал дээр ямар нэгэн асуудал гарахгүй. Ихэнх нь дууг нь англи дээр орчуулаад дуулахаар болсонд баяртай хүлээж авсан. Ер нь бид гадаадын дуучдад түүхий эдийг нь бэлтгэж өгч буй юм шүү дээ. 

-Сонгогдсон дуунуудын талаар мэдээлэл өгөөч?
-“Бүсгүй минь чи инээмсэглэж яваарай”, “Алтан хавчаар”, “Учралын блюз”, “Мартагдашгүй намар” киноны дуу, “Зүрхний үг” зэрэг дуу хамгийн олон саналаар сонгогдсон байгаа. Поп дуунууд сонгогдсон гэдгийг анхаарах хэрэгтэй. Англи хэл дээр хэрхэн дуулагдсаныг тэмцээнээс үзэж үнэлэлт дүгнэлт өгнө биз ээ.