Монголын барилгын материалын зах зээл болон түүнд тулгамдаж байгаа асуудлаар “Назу” группын ТУЗ-ийн дарга Б.Наранзултай ярилцлаа. Тус групп нь 1967 оноос эхлэн хөнгөн бетоны үйлдвэрлэл явуулж буй монголын ууган барилгын материал үйлдвэрлэлийн компани юм. Түүнчлэн 2006 оноос барилга угсралтын салбарт ажиллаж байна.

-Барилгын материалын 60-70 орчим хувийг импортын бүтээгдэхүүн эзэлдэг. Импортын бүтээгдэхүүнтэй хэрхэн өрсөлддөг вэ?

Мэдээж энэ зах зээлийн зарчим. Гэхдээ импортийн зарим барилгын материалд гаалийн код байдаггүй. Жишээ нь Гаалиас барилгын хөнгөн бетоныг жилд хэдий хэмжээгээр оруулж байгааг асуухад гаргаж өгдөггүй. Гэтэл ширхэг нь 3000-4000 төгрөгийн үнэтэй хөнгөн бетоныг хилээр нэвтрүүлэхэд код нь байхгүйн улмаас байцаагч нь тоосго эсвэл өөр материалын нэрээр давхар биччихдэг.

Гэтэл тоосго нь 300 төгрөгийн үнэтэй. Ингээд ширхэгээр нь оруулахад ногдуулсан татвар нь ч бага гарснаар худалдаачид тухайн бүтээгдэхүүнийг дотоодын үйлдвэрлэгчийнхээс бага үнээр зарах нөхцөл бүрддэг. Бид энэ талаар “Материал үйлдвэрлэгчдийн холбоо”, “Барилга хот байгуулалтын яам”-нд санал хүсэлтээ гаргаж байсан.

-Ер нь бетон үйлдвэрлэлийн хэд орчим үйлдвэрүүд байна вэ. Танай үйлдвэрийн давуу тал юу вэ?

Тэд үнээ 125000 болгосон ч худалдаж чадахгүй байсан.

Зөвхөн Улаанбаатар хотод хөнгөн бетоны 20 орчим үйлдвэр бий. Бид цементээ аваад, ажиллах хүчээ цалинжуулаад эцсийн бүтээгдэхүүнээ нэг кубыг 115-130 мянган төгрөгөөр худалддаг. Гэтэл БНХАУ-аас импортолсон хөнгөн бетоныг 80-90 мянгаар худалддаг.

Ингэхээр дотоодын үйлдвэрлэгчид өрсөлдөх аргагүй байгаа юм. Үүнээс болж өнгөрсөн жил гэхэд нэлээд үйлдвэр талбайдаа 3000-4000 куб буюу 60000 ширхэг блокыг зарж чадаагүй зогсолт хийсэн. Эсрэгээр нь урдаас хэдэн мянган кубаар нь оруулаад аль хэдийн зарчихсан байх жишээтэй. Гэтэл дотоодын үйлдвэрлэгч нь зээлээ банкинд төлж чадахгүйд хүрч, улмаар банк ч төлбөрөө авч чадахгүй байгаа нь эдийн засагт сөрөг нөлөө үзүүлээд байна.

Манай компани гэхэд тээвэрлэлт, хүргэлтийг тооцоод 137500 төгрөгөөр худалдсан. Мэдээж өнгөрсөн жилд илүүдэл бетон гаргаагүй ч зарахын тулд нэлээдгүй тэмцэлдсэний үр дүнд амжилттай ажилласан. Харин нийтэд танигдаагүй жижиг үйлдвэрүүдийн хувьд нэлээд хүндрэлтэй байсан болов уу. Тэд үнээ 125000 болгосон ч худалдаж чадахгүй байсан.

-Өнгөрсөн хугацаанд барилгын материалын үнийг тогворжуулахын тулд Засгийн газраас компаниудад зээл олгосон. Үүний үр дүн хэрхэн нөлөөлж байна. Үнэ тогтворжсон уу ?

Зарим хүмүүсийн үнэ тогворжоогүй гэдэгтэй санал нийлдэггүй. Жишээ нь манай компанийн хувьд зээл аваад 145 мянган төгрөгөөр худалдаалдаг нэг куб бетоныг 137500 болгосон. Заримдаа 135-аар ч худалдаалах тохиолдол бий.

Тэгэхээр нэг талдаа үр дүнгээ өгсөн гэж ойлгож байна. Харин буруу зарчимаар худалдааны компаниудад өгсөн зээл ашиггүй байсан нь худалдаачин хүн бол хэзээ ч үйлдвэрлэгчийг боддоггүйгээр илэрсэн. Ид барилгын ажлын үеэр хямд авсан барааг заралгүйгээр зах зээлд зохиомлоор хомсдол үүсгэж байгаад үнээ өсгөөд зарах зүйлүүд байдаг.

-Тэгвэл дотоодын барилгын материал үйлдвэрлэлийг дэмжихийн тулд  хэрхэн зохицуулалт хийж болох вэ?

Нэг талаас импортын бетоныг худалдан авч байгаа хүмүүсийг буруутгах аргагүй учир бодлогоор зохицуулах хэрэгтэй. Тухайлбал хилээр нэвтэрч буй хөнгөн бетоны суурь татварыг нь тухайн үеийн зах зээлийн ханшаар метр.кубээр нь тооцвол маш хэрэгтэй. Ингэсэн тохиолдолд дотоодынхонд зах зээлээ хянах боломж гарч ирнэ.

Зарим хүмүүсийн үнэ тогворжоогүй гэдэгтэй санал нийлдэггүй. 

-Импортын болон дотоодын үйлдвэрлэгчдийн бетоны чанар стандарт ямар вэ?

Зарим импортын материал бараг чанаргүй байдаг. Харин бид сар бүр бүтээгдэхүүн бүрийг лабораторийн шинжэлгээ хийж, улирал бүр улсын хяналтанд орж тохиролын гэрчилгээг авч аюулгүй байдал болон бусад хариуцлагаа компани үүрдэг. Гэтэл импортын барааг хянах боломжгүй. Зүгээр л танил компанийхаа тохирлын гэрчигээг авч Мэргэжлийн хяналтаар орчихдог тал бий.

Ерөнхийдөө улсын хэмжээнд жилд 600 000 куб хөнгөн бетоны хэрэгцээт зах зээл бий. Үүнийг үйлдвэрүүд импортгүйгээр бүрэн даах боломжтой. Чанарын хувьд ч дутаад байх зүйлгүй. Ер нь барилгын салбарын хөгжлийн суурь нь материал үйлдвэрлэгчид. Тэд  чанартай, өндөр зэрэглэлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэснээр олон улсын стандартад нийцсэн чанартай барилгууд баригдана.

-“Назу” компани Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтөнд оролцох болсон хэрэгцээ шаардлага нь юу байв ?

Нэгдүгээрт эрсдэлээ бодсон. Компаниуд дахин төлөвлөлтөд оролцохын нэг давуу тал нь дэд бүтцийг Нийслэлийн захиргаанаас тавьж байгаа юм. Ингэснээр компаниуд дэд бүтцийн төсөвөө хэмнэх боломжтой. Нөгөөтэйгүүр хотод хорооллоор нь барих газар гэр хорооллоос өөр үлдсэнгүй. Тиймээс бидний хувьд дахин төлөвлөлтийн ажилд оролцож байна.

-Танай компанийн хэрэгжүүлж буй дахин төлөвлөлтийн байршил хаана вэ?

Баянхошууны шинэ эцэс. Одоогийн байдлаар иргэдтэй тохирох ажил 90 гаруй хувьтай байгаа.

-Иргэдтэй тохиролцох асуудал хэр ахицтай байгаа вэ. Зарим хүмүүс газараа хэт өндөр үнэлээд  барилгын ажлыг хойш татах зүйл байдаг?

Баянхошууны шинэ эцэс. Одоогийн байдлаар иргэдтэй тохирох ажил 90 гаруй хувьтай байгаа.

Нэг зүйлийг сайн бодох хэрэгтэй. Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн төсөл яригдаагүй байх үед газрын үнэ хэд байлаа. Тухайн үед хамгийн сайн байршилтай хашаа гэхэд 20 орчим сая төгрөг байсан чинь компаниуд эрсдлээ хүлээгээд өөрсдийнхөө хөрөнгийг гаргаад төслийг хэрэгжүүлэнгүүт иргэд 200 сая төгрөг гээд байгаа нь үнэнд нийцэхгүй. Ер нь хоёр ялгаа бий.

Жишээ нь төсөл хэрэгжихээс өмнө 20 саяын үнэтэй хашааны эзэн хоёр өрөө байр авахын тулд дунджаар 60 сая төгрөг төлнө. Үүний тулд хашаа байшингаа барьцаалаад зээл авлаа гэхэд банк дээд тал нь таван сая төгрөг өгнө.

Хэрвээ 8 хувийн зээлэнд хамрагдаад орон сууцанд орохын тулд маш олон шалгуурыг давах шаардлагатай болно. Тиймээс дахин төлөвлөлтийн байршилд буй иргэдийн хувьд газраа байр болгоод үл хөдлөх хөрөнгөтэй болох боломжийг сайн бодож эргэцүүлэх хэрэгтэй. Аль аль талдаа харилцан дэмжих сэтгэл дутагдаад байх шиг санагддаг.

-Хичнээн айлын орон сууц баригдах вэ ?

Эхний хувилбараар 2000 айлын орон сууц барихаар төлөвлөсөн. Гэхдээ хөрөнгө оруулагчийн зүгээс ихэсгэх санал тавьснаар одоогийн байдлаар 7000 айлаар төлөвлөөд зураг төслөө Шанхайд хийлгэж байгаа.