УИХ-ын гишүүн Ж.Сүхбаатартай Улсын төсвийн талаар дэлгэрэнгүй ярилцлаа.

Өнгөрсөн пүрэв гаригийн чуулган дээр нийслэлийн төсөвтэй холбоотой асуудлаар Сангийн сайд руу хандаж их л ууртай үг хэллээ. Тэгтлээ уурсах юу болов?

Төсвийн асуудал дээр би өөрийн байр сууриа жаахан чанга илэрхийлсэн хэрэг. Илэрхийлэхээс аргагүй байдал үүслээ л дээ. Энэ онд нийслэлийн төсвийн орлогоос улсын төсөвт татан төвлөрүүлэх орлого нь 319 тэрбум.

Энэ жил тодотгол хийгээд нэмчихсэн шүү дээ. Гэтэл ирэх оны улсын төсөвт нийслэлээс татах орлого нь 420.6 тэрбум болоод өсчихсөн. Зуу гаруй тэрбумаар. Энэ бол үндэслэлгүй, бодитой биш байна.

Яагаад?

Энэ онд нийгмийн даатгалын шимтгэлийг хоёрдугаар сараас аравдугаар cap хүртэл, хүн амын орлогын албан татварыг дөрөвдүгээр сараас аравдугаар cap хүртэл чөлөөлчихсөн шүү дээ. Одоо нийслэлийн татварын орлогын явц 57, 58 хувьтай л явж байна. Аравдугаар сарын эцсийн байдлаар үндсэндээ нийслэлийн төсвийн орлого 340 тэрбумаар тасарчхаад явж байгаа.

Ийм байхад ирэх жил байдал сайн сайхан болох юм шиг зуу гаруй тэрбумаар нийслэлээс төсөвт татах орлогыг нэмлээ. Энэ жилийнхийгээ нийслэл чинь даахгүй байна.

Сангийн сайд Төсвийн байнгын хороон дээр хэлсэн зүйл бол “Орлогоо дутуу тооцоод байна. Өнгөрсөн он жилүүд....” гээд л ярьсан. Би өнгөрсөн он жилүүдийг яриагүй. Энэ он, дараагийн оныг ярьж байна. Энэ оны төсөв бол ковидын төсөв байлаа. Ирэх оны эхний хагас жил ковидын нөхцөл байдал үргэлжилнэ гэж тооцсон.

Тэгэхээр ирэх жилийн төсөв мөн ковидын үеийг харгалзсан төсөв байх нь. Гэтэл яагаад нийслэлээс татах орлого нэмэгдэх ёстой гэж үзэж байгаа юм. Дээр нь дэд төвүүдийн асуудал байна.

Баянхошуу, Толгойт, Сэлбэ, Дарь-Эх, Шар хад гээд л. Энэ олон дэд төвүүдийн хүрээнд газар чөлөөлөлт, дэд бүтцийн байгууламжуудыг шинэчлэх ажил гээд Улаанбаатарын хөгжлийн суурийг бий болгох залгамж ажлууд явах ёстой. Үүний 220 сая долларыг гаднынхан санхүүжүүлж байгаа. Манайх зуугаад сая долларыг нь санхүүжүүлэх үүрэгтэй. Тэр мөнгө бас байхгүй. Улсын төсөвт угаасаа тусгагдаагүй.

Нийслэл энийг үүрэх ёстой болж байна. Хэрвээ үүрэхгүй бол тэр дэд төвүүдийн ажил зогсоно.

Та нийслэлээс сонгогдсон УИХ-ын гишүүний хувьд ингэтэл их санаа тавьж, хилэгнээд байгаа юм уу?

Нийслэл гэдэг чинь дүүргүүдийн нийлбэр. Хот гэдэг нэг амьтай. Хотын онцлог нь бол бие биеэсээ аж ахуй, эдийн засаг, нийгмийн хамааралтай нэг том айл.

Энэ айлд чинь энэ бүхэн шууд нөлөөлж байна. Түрүүнд хэлсэн. Хот тохижилтын орлогыг ингээд тавьчихаар нийслэлийн орлого тасалдсан. Цаашаа орлого дээр төвлөрүүлэх юм нь газрын төлбөрийн орлогыг нь нэмээд тооцчихсон.

Үл хөдлөх хөрөнгийн татварынх нь орлогыг нэмээд тооцчихсон. Гэтэл түрээслэгчид, үл хөдлөх хөрөнгө эзэмшиж байгаа хүмүүс ямар хэцүү байгаа билээ. Ирэх жил тэрийг нь нэмж авч болохоор шахчихсан байгаа. Тэр байтугай хүү, торгуулийн орлогыг нэмээд тооцчихсон. Олон тэрбумаар.

Жишээ нь зөрчил, гэмт хэрэг буурах ёстой гэж тооцох ёстой болохоос нэмэгдэнэ гэж ажиллах нь байна. Зөрчлийн хуульд өөрчлөлт оруулаад шууд торгодог байдлаас зайлсхийж, урьдчилан сэргийлэх, сануулах хэлбэр л үү оръё гэсэн бодлого УИХ-д байгаа.

Угтаа зөрчлийн тоо буурах ёстой биз дээ. Гэтэл шууд автоматаар нэмэгдэнэ гээд тооцчихсон. Тэгээд томьёо гэж яриад байх юм. Яах вэ, улсын төсөв дээр томьёо байх ёстой. Гэхдээ тэр томьёо юун дээр үйлчилж байна вэ.

Өнөөдөр улсын төсөв дээр дарга дагасан төсөв болоод байна гэж ярьж байгаа. Энэ яриа олон жил явж байна. Зарим аймгууд дээр яаж тавигдаж байна. Юунд зориулагдаж байна. Энийгээ өөрчлөхгүй байж, Сангийн сайд томьёо л яриад байх юм.

Саяны тайлбар дээр миний сэтгэл дундуур байгаа юм нь нийслэл хотод оруулж байгаа хөрөнгө оруулалт бол бусад аймагтай харьцуулшгүй их. Улсын төсвийг та нар хар. Гадаадын зээл тусламжаар хийж байгаа төслийг хар.

Тэр дотроо цэвэрлэх байгууламж эд нарыг оруулж яриад байгаа. Гэтэл аймагт ч бай, Улаанбаатар хотод ч бай хийгдэх ажлыг хоёр хуваах ёстой. Нэг нь төр засгийн хүлээх үүрэг. Улсын чанартай ажлууд.

Нөгөөдөх нь орон нутгийн чиг үүрэг, орон нутгийн хийх ажил. Бид Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг хийж байна. Энэ дээр зааглах заалтуудыг оруулна. Улаанбаатар хотод хийгдэж байгаа ажил болгоныг нийслэл хотын хөрөнгө оруулалт гэж бодож болохгүй.

Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хууль чинь буцчихаа биз дээ?

Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн ажлын хэсгийн би өөрөө ахалж байгаа.

Анхны хэлэлцүүлэг дээр нь нэгдсэн чуулганд оруулах гэж байгаад “Орон нутгийн сонгууль ойртоод улстөржсөн юм болоод байна. Эргэж нэг харъя” гээд байнгын хороо руу нь буцаасан. Бид ирэх долоо хоногоос энэ хуулийн ажилдаа ороод явна.

Энэ хуулийн гол өөрчлөлтүүд нь юу байх юм?

Төв орон нутгийн чиг үүргийг анх удаа зааглах оролдлого хийх юм. Юуг нь төв засаг, орон нутаг хамтарч хийх юм. Юуг нь орон нутаг дангаараа хариуцах юм. Хуучин бол Төсвийн хуульд заачихсан үйлчилгээ маягаар төсвийн бүтээгдэхүүнээр нь жагсаачихсан байсан. Энэ нь амьдралд нийцэхгүй байсан юм.

Улс орнуудын жишиг, Монголын дотоод онцлог, өнгөрсөн сургамжаа харгалзаад энийгээ цоо шинээр харах ёстой болсон. Бид нар чинь сумын түвшинд хийх ажлыг аймаг, улсын түвшинд яриад л байдаг. Цаашдаа энэ хууль гарчихвал улсын төсөв дотор хүүхдийн тоглоомын талбай мэтийн асуудал нийслэл, дүүрэг, аймгийн төсөвт суудаг болмоор байгаа юм.

Сонгуулийн өмнө энэ хууль орж ирэхэд Ардчилсан намын бүлэг эсэргүүцээд л байсан.

Дээд шатны Засаг дарга нь доод шатны Засаг даргыг нэр дэвшүүлэх хурлын үйл ажиллагаанд Ерөнхий сайд хутгалдан орох гээд байна гэдэг асуудлаас болсон юм.

Тэр нь Ерөнхий сайд аймаг, нийслэлийн засаг даргыг Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаас нэр дэвшүүлэхэд хурлын төлөөлөгч юм уу бүлэг нь дэвшүүлнэ шүү дээ.

Өөрөө томилоход оролцдог мөртлөө намын бүлэг, хурлын төлөөлөгчтэй зэрэгцээд тэр шатанд нь “Би энэ хүнийг нэр дэвшүүлэх гэж байгаа, та нар дэмжээч ээ" гэж санал гаргах эрх олгох тухай асуудал байсан. Үүнийг “Нутгийн өөрөө удирдах ёсыг устгах гээд байна. Дээрээс нь бүхнийг хянах гээд байна” гэцгээсэн.

Бид бодохдоо цаг үеийн шаардлагыг харгалзан Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт яригдаж байхад ч гэсэн аймаг нийслэлийн Засаг даргын түвшний хүмүүсийг томилохдоо энэ бол улсын түвшний бодлого хэрэгжүүлэх орон зай учраас Ерөнхий сайдын бодлого томилгоондоо илүү тусгая гэдэг юм яриад өөрчилж чадаагүй.

Одоо яаж байна гэхээр байгаа энэ Засаг дарга нар чинь нэг талаас хурлын гүйцэтгэх байгууллага, нөгөө талаас Засгийн газрын төлөөлөгч гэсэн хоёр эзний нэг зарц болчхоод байхгүй юу.

Хариуцлага тооцох гэхээр заримдаа хурлын шийдвэр биелүүлж байгаа хүн гээд байдаг, заримдаа би Засгийн газрыг төлөөлж байгаа хүн гээд байдаг. Энэ асуудлууд дээр байгаа хуулийнхаа нөөц боломжийн хүрээнд ер нь дээд шатны Засаг дарга юм уу, аймаг, нийслэлийн тухайд Ерөнхий сайд, энэ яг доод талын харьяалах шатны Засаг дарга дээр нэр дэвшүүлэх эрхэд нь оролцъё. Томилгоон дээр болохоор ёсчилж байгаа юм шиг болчхоод байна. Нэг удаа л татгалздаг.

Анхнаас нь нэмэлт, нөхцөл байдал үүсгэх гээд байгаа байхгүй юу. Зарим хүн шууд дээрээс нь томилчихъё гэсэн хатуу байр суурьтай байдаг шүү дээ. Тэрийг бодох юм бол зөөлөн хувилбар, одоо байгаагаа бодох юм бол дээд шатны Засаг дарга буюу Ерөнхий сайдын оролцоог нэмэгдүүлж, төв засаг нөлөөлөх боломжоо нэмэгдүүлж байгаа асуудал. Энэ дээр яах вэ маргаан шүүмжлэл гардаг. Аль аль талд нь дэмжих дэмжихгүй хүмүүс байдаг.

Шуудхан хэлэхэд, бид Ерөнхий сайдын бодлого оролцоо эсвэл аймаг, нийслэлийн Засаг дарга сум дүүргийн Засаг даргыг томилохдоо оролцох оролцоог нь нэмэгдүүлэх байдлаар санал болгодог энэ зүг рүү явж байгаа.

Орон нутгийн сонгуулийн өмнө энэ нь том маргааны сэдэв болох гээд сонгуульд үйлчлэх гэж байна гэдэг том хардлага байсан. Тэр нь ч үндэстэй гэж үзээд бид хойшлуулсан. Энэ хуулийн шинэчилсэн найруулга бол улстөржилтийн золиос болж болохгүй.

Энэ чинь Монгол Улс ямар засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийнхээ хүрээнд удирдлагаа төрийн болон нутгийн удирдлагаа хэрхэн хэрэгжүүлэх вэ гэдгийн үндэс болсон Үндсэн хуулийн дараа орох цөөн хэдэн органик хуулиудын нэг.

Одоо ажлын дэд хэсэг маань ажиллаж байгаа. Ер нь саналууд бол бэлэн болсон. Мэдээж нэг том асуудал үлдээд байгаа.

Энэ нь улс төрийн намуудын зүй бус оролцоог хязгаарлах тухай асуудал яригдаад байгаа. Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хууль улс төрийн намын оролцоог суманд шууд хориглочих гэхээр болохгүй байна.

Улс төрийн намын тухай хууль гээд дахиад тусдаа хууль хийгдэж байгаа. Том шийдэл хүлээгдэж байгаа. Улс төрийн намуудын чиг үүрэг орчин цагт улсын хэмжээнд бодлого чиг үүргээ хэрэгжүүлэх юм нь аймаг, сум дүүрэг дээр яг яах юм гэдгийг тодорхойлох тусдаа том сэдэв. Би үүн дээр их болгоомжтой хандаж байгаа.

Намууд байх байхгүй асуудал, нэр дэвшүүлэх, дэвшүүлэхгүй асуудал гээд ярихаар энэ чинь өөрөө улс төрийн намын шинэтгэлийн бодлоготой холбоотой асуудал болчхож байгаа. Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтийн нэг том бодлого бол улс төрийн намын орчныг цоо шинээр өөрчлөхөөр заалт орчихсон. Тэр юу юм гэхээр улс төрийн нам үндэсний хэмжээнд бодлого явуулна, зохион байгуулалт үйл ажиллагаа нь ил тод байна гээд заачихсан.

Тэгэхээр суман дахь өөрөө удирдах ёс гэдэг чинь заавал улсын ашиг сонирхлын дагуу байх ёстой юу, орон нутгийнхаа асуудлыг илүү давамгай барих ёстой юу. Онолынхоо хувьд улсынхаа хэмжээнд орон нутгийн ашиг сонирхол давамгайлдаг орон зай гэж бий.

Тэр нь аймаг, нийслэл, улс. Сум дүүрэг, баг хороо гэдэг бол нутгийн өөрөө удирдах ёс буюу тухайн орон нутгийн иргэдийн ашиг сонирхол давамгайлдаг зүй тогтолтой.

Ойрд та чуулганы хурал дээр нэлээд ширүүн байх боллоо. Батхүлэг гэдэг хүнийг Дээд шүүхийн шүүгчээр томилох асуудал дээр яагаад тэгж эсэргүүцэж уурлаад байсан юм?

Нэгдүгээрт, хуулийн шаардлага хангахгүй байгаа. Одоогийн байгаа хуульд шүүгчээр ажилласан жилүүдийн шаардлагаар гадна шүүгч болсон хүн Дээд шүүхэд орох боломжийг нээж өгчихсөн юм бий. Тэр нь өмгөөлөгч, прокуророор арваас доошгүй жил ажилласан байх ёстой. Тэр хүн бол арваас доошгүй жил өмгөөлөгчөөр ажилласан гээд гүрийгээд байгаа.

Өөрсдийнх нь өгсөн баримт бичгийг харахаар тэр хүн 2006 оноос 2015 оны хооронд “Голомт”-оос нийгмийн даатгалын шимтгэлээ төлүүлээд ажилласнаар бүртгэгдчихсэн. 2015 оноос өмгөөлөгчийнхөө хувьд нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн байгаа юм. Ажилласан байдлын нотлох юм нь нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн дэвтэр байдаг.

Тэрэн дээрээс харахаар таван жил байгаа биз дээ. Өөрөө болон оруулж ирж байгаа улсуудын тайлбар болохоор өмгөөлөх эрх авсан үеэ оруулаад арван жил гээд байгаа юм.

Нөгөө талаар тэр дотор нь бас асуудлууд бий. Өнөөдөр бид шударга ёс гэж ярьдаг. Гэхдээ шударга ёс хаана тогтоогддог вэ гэхээр Дээд шүүх дээр л байхгүй юу.

Ажиллаж байгаа газартай нь холбоотой асуулт асуусан. Өнгөрсөн хугацаанд та тэр байгууллагаа төлөөлж жилд дунджаар хэдэн хэрэг дээр ажиллав гэхээд “Дөчөөд хэрэг дээр ажилласан” гэж хариулсан.

Шулуухан хэлэхэд тэр аж ахуй нэгж Монголд маш том төсөл хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлдэг. Тэрэнтэй хамааралтай аж нэгжүүдийг санхүүжүүлдэг газар. Тэрэнтэй холбоотой маргаан үүсэхэд тэр хүн зөв шударга шүүх үү. Бэлээхэн жишээ бидэнд байгаа шүү дээ.

Худалдаа хөгжлийн банкны төлөөлөл Дээд шүүхэд ороод тухайн ажиллаж байсан газартайгаа холбоотой хэргийг шийдвэрлэхэд оролцож байна. Тэр нь хууль бус, зүй бус байж болох тухай энэ кейс дуусаагүй байна. Гэтэл яг ийм байдлыг энэ кейсээс сургамж авахгүйгээр шийдүүлэхээр оруулж ирлээ шүү дээ.

Их хурлаас хамаарахгүйгээр Ерөнхийлөгч бараг шийдчих юм биш үү?

Үгүй, Монгол Улсын Үндсэн хуульд УИХ-д танилцуулснаар л Ерөнхийлөгч томилно. Танилцуулна гээд ёс төдий юм болгоод Ерөнхийлөгч шийднэ гэвэл Үндсэн хуулийн зөрчил болно.

Цаашдаа УИХ-ын Дэгийн тухай хуульд энэ танилцуулах ажиллагааг нарийвчлах ёстой юм байна. Танилцуулах ажиллагаа явагдаж дууссаныг хүлээн зөвшөөрсөн шийдвэр гаргадаг болмоор байна.

Өмнөх он жилүүдийн практикт энийг дамжлага аятай зүгээр өнгөрөөдөг байж. АНУ-ын дээд шүүхийн шүүгчийг томилж байгаа процесс бусад улс орнуудыг хар.

Нээлттэй сонсгол хийж байна. Дунд сургуульд байхдаа ямар зөрчил гаргаж байв, нийгмийн том асуудлууд, хэрэг явдлын талаар ямар байр суурьтай, эрх зүйн онол философийнх нь талаар асууж шалгаах, үзэл бодлоо эдлэх эрхийг нь парламентын гишүүд төдийгүй олон нийтэд олгож байна.

Японы Үндсэн хуульд Дээд шүүхийн шүүгчдээ сонгууль явахтай зэрэгцээд итгэл хүлээлгэх эсэх асуудлаар санал хураалтыг тодорхой цаг хугацаанд арван жил хүртэл хийж болохоор заалтууд хүртэл байдаг.

Тэгвэл тэр өөрчлөлтөө хийж болоогүй юм уу?

Одоо яг хийх гээд Шүүхийн тухай хуульд оруулах гээд байж байна. Гэтэл энэнээс өмнө амжуулж улс төрийн зорилгоор оруулж ирж байна. Шүүхийн ерөнхий зөвлөл дээр яасан их зорилготой, зоригтой зүтгүүлээд байгаа юм. Ард нь хэн байна. Монголд нууц биш шүү дээ.

Ард нь хэн байна гэдэг нь Ерөнхийлөгчийг хэлээд байна уу?

Би олон нийтийн төлөөлөл болохоос биш, хувь хүний үзэл бодлоо илэрхийлээд ганцаараа яриад байгаа юм биш. Олон нийтийн шүүмжлэл чинь өнгөрсөн он жилүүдэд зөндөө байлаа.

“Улстөр, эдийн засгийн бүлэглэлүүдийн гарт энэ шүүх чинь орчихлоо. Луйварчдаас өөрийгөө хамгаалуулах гэж шүүхэд очсон чинь луйварчдыг хамгаалаад шийдвэр гаргаад байх юм. Шударга ёс чинь алга болчхоод байна. Шударга ёсны тэмцэл чинь үргэлжлэх ёстой биз дээ” гэж сонгуулиар хэлээд яриад захиад, бид ч гэсэн '‘Шударга ёсны тэмцэл үргэлжилж байна. Үндсэн хуульд орсон өөрчлөлтөө гүйцээнэ” гээд орсон.

Миний хувьд саяны асуудлыг харахаар тайван байхын арга алга. Суган доогуур чинь гараад Дээд шүүх рүү явчих гээд байна шүү дээ.

Батхүлэг гэдэг залууг улстөрчдийн хардаж байгаагаар Ерөнхийлөгч зүтгүүлж байж болох юм. Гэхдээ “Голомт” банканд ажиллаж байсан гэдгээр нь эсэргүүцээд байгаа чинь Үндсэн хууль зөрчин ялгаварлан гадуурхаж байгаа хэрэг биш үү?

Нийтийн албанд Ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, зохицуулах хууль гээд Х.Тэмүүжин бид санаачлаад МАН олонх байх үедээ зоригтой хийж байсан хууль бий.

Ашиг сонирхол илт үүсэхүйц нөхцөл байдал гэж байдаг. Олон нийтийн дунд банкуудын асуудлыг бодитой ярьж байна. Банкны тухай хууль хийхээр УИХ явж байна, Ерөнхий сайд банкны реформ хийхээ удаа дараа мэдэгдчихсэн.

Банкуудыг үүсгэн байгуулагч, хувь эзэмшигч нь дангаараа олон салбарт бизнес хийдэг нь бодитой юу бодитой. Эндээс үүсэн гарсан янз бүрийн маргаанууд шүүх дээр очиж байна. Гэтэл ажиллаж байсан компаниа төлөөлж жилд дөчөөд хэрэг дээр ордог.

Шүүгч нар нь тэр хүнд таатай, таагүй байдлаар шийддэг. Гэтэл тэднийхээ дээр бүх хэрэг маргааныг шийдвэрлэнэ гээд ороод ирж байгаа хүнийг яаж хүлээж авах юм. Энэ чинь ашиг сонирхлын зөрчил. Нийтийн эрх ашиг хууль дээдлэх зарчим, илт ашиг сонирхлын зөрчил үүсэхүйц нөхцөл байдал нь тодорхой байгаа. Тэр хүн заавал дээд шүүхийн шүүгч болох нь зөв байна уу. Энийг бол олон нийтийн итгэл дэмжлэг өөрөө тодорхойлох ёстой.

Хууль тогтоогчид олгосон мандатынхаа эрхийн дагуу миний хувьд ашиг сонирхлын ийм зөрчилтэй, хуулийн шаардлага хангахгүй хүнийг ёс зүйн талаас нь харсан ч гэсэн дэмжихгүй гэсэн хатуу байр суурьтай байсан. Харин төсөв дээр дуугүй өнгөрье гэхээр угаасаа ирэх жил нийслэл дүүргийн асуудал чинь хүндрэх нь тодорхой байна.

Төрд олон жил тодорхой ажлууд хашиж байсан хүний хувьд төсөв гэдэг бол улс төрийн бодлого бөгөөд асуудлыг шийдэх том шийдэл. Нэгэнт тэр том асуудлуудыг шийдэх тэр төсөв нь байхгүй болохоор яах юм. Том дуугарахаас өөр аргагүй. Том дуугарлаа гээд байгаа байхгүй юу.

Том асуудал дээр мөнгө нь байхгүй байгаа юм чинь арга барагдаад том дуугарахаас өөр аргагүй. Тэрнээс биш би дуугаараа давах гээд дуугарсан юм биш.

Хаана Монгол Улсын төсвийн гажиг байгаад байна гэхээр Сангийн сайд гэдэг хүнд бүх юм төвлөрчихсөн. Энийг цаашид цэгцлэх гээд нэгж, хот тосгон гээд бусад юмыг чинь яриад явж л байна л даа.

Наана нь ирэх жилийн ажил амьдралыг өнөөдөр буруу тооцоод хийчхээд байгааг нь илт мэдээд байхад би тэр хүний хариултад амаа таглуулаад эсвэл тэр томьёонд нь хууртаад ингээд сууж болохгүй л болчхоод байгаа юм.

Ганцаараа энэ бүхнийг Сангийн сайд мэдээд байгаа юм биш байлгүй дээ. Засгийн газар чинь хаана ямар төсөв төсөвлөхөө бүгдээрээ сууж ярьсан л байлгүй...

Манайд бол Сангийн сайд нь Их хурлын гишүүнээ томьёо бодсон гээд хэлж байгаа юм чинь Засгийн газартаа бүх томьёогоо бодогдоод ороод ирж байгаа гэж л хэлнэ.

Булганд хүн болж төрснөөс, Хэнтийд бух болж төрсөн нь дээр юм байна гэдэг шиг л төсвийн буруу хуваарилалтыг эсэргүүцээд байна аа даа...

Тийм, би тэрний чинь дуу хоолой л болж байгаа болохоос, өөрөө өөртөө наасан юман дээр бухимдаад уурлаад байгаа юм шүү дээ.