-Сургалтын хөтөлбөрийн чанарыг сайжруулж, давхцалыг арилгалаа-

Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын сайд Ё.Баатарбилэгтэй ярилцлаа.

-Хичээлийн шинэ жил тун удахгүй эхэллээ. Энэ хичээлийн шинэ жилийн онцлог нь юу вэ. Салбарын сайдын хувьд та юу гэж дүгнэж байгаа бол?

-Энэ жилийн хичээлийн шинэ жил их онцлогтой. Хөтөлбөрийн шинэчлэл хийлээ. Ерөнхий боловсролын сургуулийн сургалтын үйл ажиллагаанд баримтлах чиглэлийг анх .удаагаа гаргалаа.

Тухайлбал, сургууль, орон нутгийн удирдах ажилтнууд төлөвлөгөөт бус ажлаар хичээл, сургалтын үйл ажиллагааг тасалдуулахгүй, багш нарыг албан тушаалын тодорхойлолт, үндсэн чиг үүрэгт үл хамаарах ажилд татан оролцуулахгүй гэж тусгасан.

Ингэж багшийн эрх мэдлийг баталгаажуулж өгч байна. Дээрээс нь сургууль, орон нутгийн удирдлага, эцэг, эхийн зүгээс хичээлийн дундуур багшийг дуудаж уулзах, өөр ажилд татан оролцуулах зэргээр хичээл, сургалтын үйл ажиллагааг тасалдуулахгүй байх тухай оруулж өгсөн. Сургалтын үйл ажиллагаанд баримтлах энэхүү чиглэлийг БСШУС-ын сайдын тушаалаар баталсан.

“Сайдын тушаал гарсан учир таны энэхүү үйл ажиллагаанд би оролцох боломжгүй" гэж хэлэг, харуулах юмтай байг гэсэн үүднээс ийнхүү баталлаа. Түүнчлэн хичээлийн шинэ жилд 20, 30 зорилго, зорилт тавьдаг байсан. Энэ жил 11 зорилго, зорилт л тавьсан.

Багш, сургууль, эцэг, эхчүүдэд хамааралтай байхаас гадна хэрэгжүүлэхэд амархан зорилго, зорилтууд дэвшүүлсэн. Өмнө нь маш том, ерөнхий зорилго тавьдаг байсан. Түүнийг нь хэн . хаана, хэрхэн хэрэгжүүлэх нь тодорхойгүй. Тиймдээ ч эргээд зорилтоо дүгнэхэд учир дутагдалтай байсан. 

-Сургалтын цөм хөтөлбөрт шинэчлэлт хийсэн. Сургалтын хөтөлбөрийг яагаад өөрчлөхөөр болов?

-Хичээлийн шинэ жилийн гол онцлог нь сургалтын хөтөлбөрт шинэчлэлт хийсэн явдал байлаа. Сургалтын хөтөлбөрт жил болгон сайжруулалт хийж байх ёстой гэсэн бодлогыг барьж байгаа.

ОХУ, БНСУ-д сургалтын хөтөлбөрийг жил болгон засаж, сайжруулж, шинэчилж болно гээд хуульдаа тусгачихсан. Шинэчлэлтэйгээ холбоотойгоор сурах бичгээ шинэчилж, хэвлэж болох тухай ч заачихсан байдаг. Хөтөлбөрийг өөрчлөх гэлээ гэх шүүмжлэл байдаг л даа.

Нийгэм асар хурдацтай өөрчлөгдөж, хүмүүсийн сэтгэлгээ хөгжиж байхад аль эртний хөтөлбөрөөрөө яваад байж болохгүй. Тиймээс засаж сайжруулах шаардлагатай. Цаг үедээ зохицуулж сургалтын хөтөлбөрөө шинэчилж явахгүй бол нэг хөтөлбөрөөрөө 5-10 жил заадаг үе ард хоцорсон.

-Сургалтын хөтөлбөрийг засаж, сайжруулснаар ямар өөрчлөлтүүд гарах вэ?

-Сургалтын хөтөлбөрийн чанар улам сайжирсан. Тодруулбал, бага ангийн сургалтын 30 гаруй хувийн агуулгын давхцалыг арилгасан. Дунд, ахлах ангид 8-9 хувийн давхцалыг арилгалаа. Давхцалыг арилгах тусам төдий чинээ ачаалал буурна гэсэн үг.

Ер нь манай ЕБС-ийн хүүхдүүд хэрэгтэй, хэрэггүй маш их хичээл орж байна. Яваандаа хичээлээ сонгон суралцдаг чиглэл рүүгээ орохгүй бол хүүхдийн тархийг хогийн сав шиг л болгох нь.

Урлаг уран сайхан сонирхдог хүүхдийг арван хэдэн хичээлээр бүтэн жил нүдэх хэрэг байна уу, үгүй гэдгийг бодох ёстой байгаа юм. Байгалийн ухааны болон нийгмийн ухааны нэгдмэл хичээл гэж ерөнхий агуулгаар заагаад, түүгээр нь дүгнэдэг тогтолцоо руу орох хэрэгтэй юм билээ. Тиймээс бид одооноос нэгдмэл агуулгаар хичээл заадаг багш бэлтгэх хэрэгтэй болж байна.

Хими, физик, биологийн хичээлийг ерөнхий мэдлэгийнх нь түвшинд хамтад нь заадаг багшийг бэлдчихвэл орон тоо болон хичээлийн цаг, агуулга багасах давуу талтай. Харин үлдсэн цагтаа хүүхэд өөрийнхөө сонирхсон хичээлийг гүнзгийрүүлэн үзэж болно.

Анагаахын сургуульд орох бол химийн хичээлээ түлхүү үздэг ч юм уу. Ингэвэл хүүхдэд илүү сонирхолтой байна. Цаг үе ч үүнийг шаардаж байна. Тиймээс тогтолцооны болон сургалтын бүтцийн өөрчлөлтүүдийг зайлшгүй хийхээс өөр аргагүй байгаа.

-Багш нарын ачаалал их байна гэсэн шүүмжлэл багагүй байдаг. Сургалтын хөтөлбөрийг өөрчлөх хүрээнд багш нарын ачаалал буурах уу?

-Багш нарын ачаалал буурч байгаа. Дээр хэлсэнчлэн сургалтын үйл ажиллагаанд баримтлах чиглэлд тусгагдсаны дагуу янз бүрийн ажилд дайчлагдах явдал багасна. Мөн багш нарын тэмдэглэж, хөтөлдөг журнал зэрэгт сайжруулалт хийсэн.

Нэг бичсэн консвектоо гурван удаа хуулдаг гэх мэт байдлуудыг өөрчилж байгаа. Энэ мэтчилэн ачааллыг нь бууруулж зөвхөн хичээлээ сайн заах боломжийг олгож байгаа юм. Хийх ажлынх нь 70-80 хувь нь хичээл заах, үлдсэнд нь л бичиг, цаасны ажлаа амжуулна. Өмнө нь 37 хувьд нь л багшлах ажлаа хийж, үлдсэнд нь элдэв ажилд дайчлагдах, бичиг цаасны ажил хийдэг болчихсон байсан.

Түүнчлэн гэрийн даалгаврыг стандартчилж өгч байгаа. Бага ангийн хүүхэд тодорхой, цаг минутад л гэрийн даалгавраа хийнэ гэх байдлаар. Багш нарын гэрийн даалгавар их өгдөг шалтгаан нь цагтаа багтаж хичээлээ зааж амждаггүйтэй холбоотой байна. Энэ нь хөтөлбөр шахуу байгаатай хамааралтай байдаг.

Хөтөлбөрийг нь сайжруулчихаар аяндаа цагтаа багтаж хичээлээ заадаг болчих нь. Тэр тохиолдолд хүүхдийг гэрийн даалгавраар шахаад байхгүй. Аливаа зүйлийг хүчээр зогсоохоос илүү углуургаар нь авч үзэхэд л ийм байгаа юм.

-Сурах бичгийн хүрэлцээг хэрхэн хангах вэ?

-Бид сурах бичгүүдээ хэвлэх ч зардалгүй байсан. Ямартаа ч Азийн хөгжлийн банктай хийсэн гэрээ, хэлэлцээрийн хүрээнд найман тэрбум төгрөгийн санхүүжилтийг шийдэж чадсан. 1-5 дугаар ангийн төрөөс үнэгүй олгогддог сурах бичгүүд нь хэвлэгдээд орон нутагтаа хүрчихсэн. Дунд, ахлах ангийн эмзэг бүлгийнхээ хүүхдүүдийн сурах бичгийг ч хэвлээд хүргүүлчихлээ.

Одоо үлдсэн сурах бичгүүд ид хэвлэгдэж байна. Энэ жил сурах бичгүүд арслантай гүүрний ойр орчим зарагдахгүй. Учир нь сургуулиудад түрээсийн журмаар бүгд очно. Түрээсээр сурах бичгээ авчихаад дараа жил нь өгнө гэсэн үг шүү дээ. Харин түрээсийнхээ хөлсөөр сурах бичгүүдээ дахиж хэвлэх, шинэчлэх асуудлаа шийднэ.

-Тэгэхээр өнөө жил сурах бичгийн маргаан гарахгүй нь гэж ойлгож болох уу?

-Сурах бичгийн хүрэлцээ хангамж маш муу байсан. Энэ жил сурагчдыг сурах бичгээр бүрэн хангана. Дээрээс нь сургалтын хөтөлбөр шинэчлэгдсэнтэй холбоотойгоор багш нарын заах аргын номуудыг хэвлэж байна. Багш нарынхаа тоогоор хэвлээд өгчихөж байгаа учраас энд тэнд принтерлэсэн цаас тэврээд яваад байх явдал гарахгүй. Хүүхдүүд ч сурах бичигтэй, багш нар ч заах аргын номтой болно. Энэ мэтчилэн зохион байгуулалтынхаа ажлуудыг боломжийн хийчихлээ л гэж тооцоод байгаа.

-Монгол ёс, хүмүүжлийн хичээл орж эхлэхээр болжээ. Ач холбогдлын хувьд юу гэж үзэж байгаа вэ?

-Зургаан настай хүүхэд Иргэний боловсрол гэсэн хичээл үздэг. Зургаан настай хүүхэд иргэн гэж юу болох талаар мэдэх үү. Сурах бичгийнх нь агуулга нь хүртэл хүндэдчихсэн. Мөн нэг сэдвийг нэг л удаа үзэхээр оруулчихсан.

Хүнтэй мэндлэх тухай хүүхэд нэг л удаа үзээд өнгөрнө гэсэн үг. Харин Монгол ёс, хүмүүжлийн хичээлээр нэг сэдвийг хүүхдийн нас онцлогт нь тохируулаад гүнзгийрүүлээд заана. Нэгдүгээр ангид нь хүнтэй мэндлэх тухай л зааж байсан бол дараа нь ахмад хүнтэй хэрхэн мэндлэх үү гэх зэргээр ёс заншилтай нь холбоод, өргөн хүрээнд тайлбарлаад явах юм. Тавдугаар ангид ороод ирэхэд нь улс үндэстнүүдийн мэндчилгээг үзэхээр ч тусгасан.

1-5 дугаар ангид энэхүү Монгол ёс, хүмүүжлийн хичээл орно. 6-12 настайгаас нь Иргэний ёс зүйн боловсролын хичээл орох юм. Энэхүү хичээлийг заавал үзэх хичээлд оруулсан. Эрдэмтдийн баг ч ажиллалаа, ихээхэн холбогдол өгч байна.

-Сургууль, цэцэрлэгийн бүтээн байгуулалтын биелэлт ямар байгаа вэ. Хугацаандаа орж амжихааргүй сургууль, цэцэрлэг бий юү?

-Энэ жил түүхэндээ байгаагүй олон сургууль, цэцэрлэг ашиглалтад орж байна. Урьдчилан тооцооллоор 48 сургууль, 93 цэцэрлэг ашиглалтад орно. 21 мянган сурагчийн суудал нэмэгдэж байгаа. Цэцэрлэгийн хүүхдийн ор 13 мянгаар нэмэгдэж байна гэсэн үг. Үүнээс өмнө 2015 онд л хамгийн их буюу 24 сургууль, 58 цэцэрлэг ашиглалтад орж байсан юм билээ. Энэ жилийн хувьд маш том бүтээн байгуулалт хийгдсэн.

Гэхдээ нэг зүйлийг онцлоход нийт хүүхдүүдийн тоо нэмэгдсэн. Өнгөрсөн жил 595 мянган ерөнхий боловсролын сурагчтай байсан. Энэ жил 644 мянган сурагчтай байна. 20 мянгаар суудал нэмэгдсэн ч сурагчдын тоо 50 мянгаар нэмэгдчихэж байгаа юм. Дараа жил дахиад ч нэмэгдэж таарна. Дээрээс нь цэцэрлэгийн хүүхдийн тоо өнгөрсөн жилийнхээс 10 мянгаар нэмэгдсэн.

Монголын үрс олон болж байна л даа. Миний хувьд бэлгэшээж баярлаж байгаа. Яах вэ хүндрэлтэй асуудлууд гарна. Гэсэн ч хөрөнгө оруулалтаа нэмээд явахаас өөр аргагүй. Харьцангуй энэ жил өнгөрсөн жилүүдийг бодоход хувь гүйцэтгэл муугүй байлаа. Барилгын ажлуудаа сайтар явуулахын тулд хавраас эхлээд компаниудтай тулж ажиллалаа.

Яамныхаа бүх хүн хүчээ энэ ажил руу дайчилсны хүчинд урагштай байлаа. Хамгийн сүүлийн үзүүлэлтээр хөрөнгө оруулалтын гүйцэтгэл орон нутагт 75, хотод 66, улсын дундаж үзүүлэлт 71 хувьтай байна. Гаднах барилгын ажил хоёр cap үргэлжлэхээр байгаа.

-Арваннэгдүгээр cap гэхэд сургууль, цэцэрлэгүүдээ бүрэн хүлээгээд авчих нь гэсэн үг үү?

-Ядаж л 80, 90 хувьд хүрчихнэ. Энэ нь өмнөх жилүүдтэй харьцуулахад том үзүүлэлт л дээ.

-644 мянган сурагч бүрийнхээ эцэг, эхтэй нь гэрээ байгуулна гэж мэдээлж байсан. Энэ нь ямар учиртай юм бэ?

-Энэ мөн л анх удаагаа хийгдэж байгаа зүйл. Хувийн сургуулиуд гэрээ байгуулдаг гэдгийг та бүхэн мэднэ байх. Бидний зүгээс гэрээний маш сайн үлгэрчилсэн загварыг баталсан.

Гэхдээ аймаг, сургууль бүр өөр, өөрсдийнхөө онцлогт тохируулаад нэмэлт хийж болох юм. Одоогоор гэрээнд хүүхдийнхээ эрүүл мэндэд анхаарал тавьж, хичээлийн бус цагаар болзошгүй эрсдэлээс урьдчилан сэргийлж, аюулгүй байдлыг бүрэн хариуцах үүрэгтэй гэх зэргээр тусгаад байна. Мөн 10 хүртэлх насны хүүхдээ харгалзах хүнгүйгээр замын хөдөлгөөнд оролцуулахгүй байх үүргийг тусгасан.

Хүүхдийн эрх, хамгааллын асуудлууд дандаа хичээлийн бус цагаар гардаг. Олон нийтийн газар, эсвэл гэртээ эзгүй орхигдсоноос үүдэн эрх нь зөрчигдөж, хохирч байдаг. Эдгээрээс үүдэн эцэг, эхтэй гэрээ байгуулахаар болсон.

Нэгэнт гэрээ байгуулчихсан учраас үүргээ биелүүлэхийг шахна, шаардана, хариуцлагажуулна. Хүүхдийнх нь төлөө гэсэн ийм гэрээг байгуулахгүй гэх эцэг, эх байхгүй байлгүй дээ.

-Сургуулийн өмнөх боловсролд 20 гаруй мянган хүүхэд хамрагдаж чадаагүй гэх мэдээлэл байна. Яамны зүгээс үүнд ямар бодлого баримталж ажиллахаар байгаа вэ?

-Цэцэрлэгийн хүртээмж манайд 80-аад хувьтай байдаг юм. Орон нутагт харьцангуй сайн, нийслэлд яалт ч үгүй хүүхдүүд үлддэг. 10 гаруй байршилд түрээсийн цэцэрлэг ажиллана.

Цөөнгүй байгууллага байгууллагын цэцэрлэг ажиллуулах гэж байна. Энэ мэтчилэн бүх боломжуудыг дайчилж байна. Засгийн газраас анх удаа цэцэрлэгийг түрээсэлж болно, түрээсээр цэцэрлэг ажиллуулж болно гээд тогтоол гаргачихсан.

Энэ хүрээнд байраа цэцэрлэгийн зориулалтаар түрээсэлье, эсвэл түрээсээр цэцэрлэг ажиллуулъя гэсэн хүсэлтүүд яаманд ирж байгаа.

-Их, дээд сургуулиуд дээр ямар өөрчлөлтүүд хийгдэж байна вэ?

-Их, дээд сургуулиуд »дээр нэгтгэх бодлого барина. 200 гаруй их, дээд сургууль байснаас 90 гаруй нь үлдсэн байсан. Би нэлээд хэдийг цуцалсан. Зарим сургууль хоорондоо нэгдсэн. Ер нь энэ янзаараа яваад байвал Монголын их, дээд сургуулиуд хаана ч хүлээн зөвшөөрөгдөхгүй. Дэлхийн түвшинд хүргэж, ядаж ганцыг нь ч болов топ 1,000 руу хэрхэн оруулж ирэх вэ гэдгийг бодох ёстой байгаа юм.

Одоо дэлхийд 3,000 хэдэн зууд л эрэмбэлэгдэж байна. Үүнийг ахиулахын тулд яалт ч үгүй томрох, сургуулиуд нэгдэх, хөтөлбөрийн давхцалыг арилгах хэрэгтэй. Их, дээд сургуулийн 700 гаруй хөтөлбөр бий. Тэрний 390-ээд нь буюу талаас илүү нь давхцаж байгаа.

Тухайлбал, Хөдөө аж ахуйн их сургууль, Худалдаа үйлдвэрлэлийн сургууль, МУИС гээд энэ төрийн өмчит сургуулиуд бүгдээрээ бизнес, эдийн сургуультай. Гурвуулаа яг ижил хөтөлбөрөөр зааж байгаа. Бүгд ижилхэн санхүүч, нягтлан бодогч, эдийн засагч мэргэжлээр төгсгөдөг. Үүний учир нь бизнес болгочихсонтой холбоотой.

Угтаа төрийн өмчит сургуулиуд нэг л эдийн засгийн, хуулийн, гадаад хэлний сургуультай байх ёстой. Ер нь бол дэлхийн хэмжээний топ сургуулиудын оюутны дундаж тоо 40-80 мянга байна. Дээрээс нь нэг сургууль бүх төрлийн салбар, сургуультай байгаа юм. Тиймээс яваандаа төрийн өмчийн их, дээд сургууль нэгдэж, бүтэц зохион байгуулалтаа сайжруулж байж л дэлхийн түвшинд өрсөлдөх хэмжээд хүрнэ.

Тэгж байж профессоруудын баг нь утгаараа ажиллана, багш нарынх нь цалин хөлс, сургуулийн үнэлэмж, суралцагчдын сэтгэл ханамжийн баталгаа нэмэгдэнэ, хариуцлагажина. Нэгдсэн удирдлага тогтолцоотой учир зардлын үр ашиггүй байдал, буурна Одоо Монголын төрийн өмчийн их, дээд сургуулийн нэг оюутанд захиргааны юм уу, үйлчилгээний нэг ажилтан оногдож байна.

Нэг оюутан нэг захиргаа, эсвэл үйлчилгээний ажилтныг тэжээж байна гэсэн үг. Өндөр хөгжилтэй орнуудад 1:3 байдаг.

-Энэ жил их, дээд сургуулийн сургалтын төлбөр 10 гаруй хувиар нэмэгдсэн байсан. Яамны зүгээс үүнийг хэрхэн анхаарч байгаа вэ?

-Сургалтын төлбөр нэмэгдэж байгаа шалтгаанаа инфляц, элсэлт бага авсантай холбож тайлбарлаж байгаа. Энэ жил өмнөх жилүүдээс 50-60 хувиар бага элсэлт авлаа. МУИС, ШУТИС 5,000 орчим элсэгч авдаг байсан бол 2,000 гаруйг л авсан байна. Жилийн жилд 30 орчим мянган хүүхэд элсдэг юм. Энэ жил 10 гаруй мянган хүүхэд л элслээ.

Энэ нь манай төрийн ч бай, хувийн ч бай их, дээд сургуулиудад маш том сорилт болно. Учир нь энэ сургуулиуд сургалтын төлбөр дээр амьдраад байгаа юм. Цаашдаа чанаржаад, нэгтгэгдээд, гадна, дотны төсөл хөтөлбөрүүдээс санхүүжилт авдаг болох хэрэгтэй байна.

-Таван их, дээд сургуулийн тусгай зөвшөөрлийг цуцалжээ. Цаашид эрхийг нь цуцлах сургуулиуд бий юу?

-Энэ жил эрх зүй, бизнесийн удирдлага, эрүүл мэнд, багшийн хөтөлбөрөөр мэргэжилтэн бэлтгэдэг дээд сургуулиудад аттестатчилал явууллаа. Төрийн, хувийн гэлтгүй маш чанаргүй үзүүлэлт үзүүлж байна. Учир нь ийм аттестатчилал хэзээ ч хийж байгаагүй. Энэ аттестатчилал цаашид тогтмолжино.

-Боловсролын зээлийн сангаас зээл авч сургуулиа төгссөн 13 мянган иргэний дипломыг чөлөөлөх журмыг өргөн барьсан. Үүнтэй холбоотой шүүмжлэлүүд их гарч байна. Та үүнд тайлбар өгөөч?

-Боловсролын зээлийн сангийн зорилго нь амьжиргааны баталгаажих түвшингээр доогуур орлоготой, өнчин, хагас өнчин, сурлага сайтай хүүхдүүдийг мэргэжилтэй болох боломжийг олгох юм. Төр тэдэнд тусалж байгаа хэрэг. Сан учраас гэрээ байгуулдаг.

Эхний хэдэн семестр онц сурвал, эсвэл төгсөөд яг энэ мэргэжлээрээ улсад таван жил ажиллаж, нийгмийн даатгал төлбөл сургалтын төлбөрөөс чинь чөлөөлнө гэдэг. Энэ мэтчилэн гэрээнийхээ нөхцөлийг биелүүлчих юм бол төлбөрөөс чөлөөлөгдөх боломжтой. Энэ гэрээний үүргүүдийг биелүүлсэн хэр нь чөлөөлөгдөөгүй 2008-2016 оны төгсөгчид байсан. Тэд нийлээд 13 мянгад хүрсэн хэрэг.

Тэд бүгдээрээ дотоодын их, дээд сургуулиудыг төгссөн юм. Хүмүүсийн хардаад байгаачлан гадаадад төгсөөд ирсэн дарга, цэргийн хүүхэд хамрагдах нь гэсэн ойлголт байхгүй. Өмнө нь салбарын сайд нь Засгийн газраар оруулаад чөлөөлүүлдэг байсан.

Харин 2012 онд гарсан Дээд боловсролын байгууллагад суралцагчдын нийгмийн баталгааны тухай хуулийн дагуу зээлийн сангаас чөлөөлөх асуудлыг УИХ-аас баталсан журмаар шийддэг болсон. Тэр журмаа яагаад ч юм үе үеийн сайд нар оруулаагүй юм билээ л дээ. Одоо бид бэлдсэн журмаа УИХ-д оруулах гээд хүлээж байна.

Тэгвэл 13 мянган залуу дипломоо эх хувиар нь авна гэсэн үг.

-Соёлын тухай хуулийг өргөн барьсан. Энэ хуулиар ямар гол зохицуулалтуудыг хийх вэ?

-Соёлын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг сая өргөн барилаа. Соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийг илүүтэй дэмжсэн. Соёлын байгууллагуудын өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэхэд анхаарч эдийн засаг, үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, мэргэжлийн урлагийн байгууллагуудыг уран бүтээл туурвих, түүнээс олсон нийт орлого нь санхүүжилтийн гол эх үүсвэр болгох нөхцөлийг бүрдүүлэхэд чиглэсэн. Намрын чуулганаар хэлэлцээд явах байх.

-Соёлын нийт долоон бүтээн байгуулалтын ажил хийхээр төлөвлөжээ. Хэдийд хүлээж авна гэж тооцоолж байгаа вэ?

-Байгалийн түүхийн музейг Их тэнгэрийн аманд барих юм. Барилга, байшинтай холбоотой шүүхийн маргаанууд байгаа. Шүүхийн үйл явц нь дуусаж, тодорхой шийдвэрүүд гарчихвал намраас тендер нь зарлагдаад, гүйцэтгэгч зэрэг нь тодроод ажил эхлэх боломжтой. Байгалийн түүхийн музейний оронд Чингис хааны музей барина. Түүний зураг төсөл нь бэлэн бий.

Гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулчихвал намраас ажлыг нь эхлүүлэх бодолтой байна. Үлэг гүрвэлийн музей, Байгалийн музей хоёрыг нэгтгэсэн. Цаашдаа ч хамтад нь байлгана. Угтаа олон улсын жишигт ч нэг дороо байдаг.

Нөгөө талаараа манай Байгалийн музейн 90 мянган үзвэр зургаа дахь жилдээ агуулахад хадгалагдаж байна. Түүнийг шинээр музейтэй болтол олон нийтэд үзүүлж, нар, салхи үзүүлэх хэрэгтэй байна шүү дээ. Тийм байтал үүн дээр улс төр хийгээд л байгаа юм. Ийм явган улс төр хэрэггүй гэж өмнө нь сайд байсан хүмүүст хэлчихмээр байна. Тэгээд ч Үлэг гүрвэлийн музейн дотор хөрөнгийн маргаантай асуудал байгаа.

Тэрийгээ шийдчих юм бол энэ өвөл хүүхдүүддээ энэ үзмэрүүдээ үзүүлчих боломжтой болно. Дээрээс нь Үндэсний номын сан баригдаж байна. Төсөв нь дутуу байгаа. Компанийг нь шахаж ажиллаж байна. Ирэх хавар ашиглалтад оруулахаар хичээж байна. Үндэсний урлагийн их театр байгуулахаар зураГ^өслийг нь хүлээж байна. Зураг төсөл бэлэн болчихвол төсөвт сууна.

-Гадныхан хуучны барилгуудаа ор мөргүй устгах бус ядаж нүүрэн хэсгийг нь урьдын хэвээр авч үлддэг юм билээ.

-Дуурь болон Драмын театр, Үндэсний номын сан гэсэн энэ гурван түүхэн барилгыг яг одоогийнхтой нь ижил хэлбэр, өнгө зүсээр барина. Гол нь шинээр барина. Яаж ч бэхжүүлж, хүчитгэх гээд боломж муутай.

Бид эдгээрийг л Европын сонгодог архитектураар, байгалийн чулуугаар хийгдчихсэн, мянган жилийн настай барилгуудтай жишээд байгаа юм. Дээрээс нь байгаль цаг уурын маш тааламжтай нөхцөлд байдаг барилгууд юм. Манайх шиг -40, +40 хэм хүрээд байдаггүй шүү дээ. Мэргэжлийнх нь архитектурууд ч нүүрэн хэсгийг нь авч үлдэх тухай ярьж байсан Мэргэжлийн хяналтын байгууллагын дүгнэлт болоод бусад нөхцөл байдлыг харгалзан үзээд ойлгож байгаа байх.

-Шинжлэх ухааны хүрээлэнгүүдийн бүтцийг өөрчлөхөөр болжээ. Хэрхэн өөрчлөх вэ. Ер нь энэхүү гол салбартаа хэр анхаарал хандуулж байгаа вэ?

-Бүтцийг нь өөрчлөх тогтоол гарчихсан. 2015 оны Ч.Сайханбилэгийн Засгийн газрын үед зардал хэмнэнэ гэх нэрийдлээр хүрээлэнгүүдийг нэгтгэж, цомхотгосон. Зарим хүрээлэнгүүдийн байрыг өөр байгууллага руу шилжүүлж, Батоник хүрээлэнгийн газрыг нь компани аж ахуй руу шилжүүлсэн явдал гарсан. Нэгтгэж байгаа нэрийдлээр байгууллагын өмч хөрөнгөд л халдсан юм. Үүнийг л бид зассан.

Ирэх сарын 27-нд шинжлэх ухааны ажилтны улсын зөвлөгөөн хийнэ. Ерөнхий сайд эрдэмтэдтэй уулзана. Эрдэмтдийн улсын зөвлөгөөнийг хийгээгүй маш олон жил болж^Ь. Үүгээр манай эрдэмтэд дуу хоолойгоо өргөн барих байх. Мөн Ерөнхий сайдын санаачилгаар хүрээлэнгүүдийн нэгдсэн байр, лаборатори цогцоор нь барья гэж ярьж байгаа.

-Допингтой холбоотой тусгай төсөв гаргасан гэсэн. Энэ яг ямар үйл ажиллагаа зохион байгуулахад зарцуулагдана гэсэн үг вэ?

-Биеийн тамир, спортын газар дээр байдаг допингийн төсөв нь олон улсын тэмцээн уралдаанд оролцож байгаа манай их спортын тамирчдын допингийн шинжилгээ өгөх л зардал байдаг.

Үндэсний баяр наадамтай холбоотой допингийн шинжилгээний төсөв нь Үндэсний баяр наадам зохион байгуулах хороо буюу Шадар сайдын ахалдаг ажлын хэсэг дээр явдаг. Тиймээс манай яаманд үүнтэй холбоотой ямар ч зохицуулалт байдаггүй. Ямартаа ч ирэх даваа гаригт (өнөөдөр) Шадар сайдын дэргэдэх Үндэсний баяр наадмын комисс хуралдахаар болсон байна лээ.

Бодвол баяр наадамтай холбоотой допингийн асуудлыг ярих байх. Ер нь цаашдаа энэ асуудлыг хаана хянах эсэхийг ярих хэрэгтэй. Дээрээс нь манай бөхчүүд өөрсдөө хариуцлагатай байх ёстой. Юу хэрэглэвэл допинг болох вэ гэдгийг бүгдээрээ л мэддэг, мэдээллүүд нь ч байдаг юм билээ шүү дээ. Олон түмнийг хуурч болохгүй.

Хаана, хаанаа л хариуцлагатай байх хэрэгтэй байгаа юм. Гэхдээ энэ жилийн тухайд ямар асуудал гарсныг нарийн мэдэхгүй байна.

Сэтгүүлч О.Ариунцэцэг