Улс орны эдийн засаг хүнд байх үед ажлаа авч байлаа. Сүүлийн гурван сарын цалингаа авч чадаагүй сумын иргэд бухимдалтай байсан үе. Энэ л үед ажилчиддаа урам өгч, төрийн албыг цалгардуулалгүй ажиллаж ирсэн. 1999 оны өвөл манай сумын тал хувь нь зуданд нэрвэгдэж, санхүүгийн өөр эх үүсвэргүй тэд нийгмийн ядуу бүлэгт шилжиж байлаа. Гэхдээ туршлагаас харахад ажилтай хүн зуданд малаа үхүүлдэггүй юм билээ.
Сумын Засаг даргаар олон жил ажилласан туршлагатай ах надад хандан, "Сайн удирдагч уйлаад орж ирсэн нэгнийг инээлгээд гаргадаг чадвартай байх ёстой. Хүний юу хүсч байгааг урьдаар сонсож сур." гэж хэлсэн. "Хүн хэлээрээ, мал хөлөөрөө" гэдэгчлэн энэ алт шиг сургаалийг ажил, амьдралдаа баримталсаар ирсэн.
Сумын ард иргэддээ улс орны эдийн засаг, нийгмийн бодит байдлыг сайтар тайлбарлаж өгнө. Ажлаа сайн хийж л байвал цалин аяндаа бууна гэх зэргээр учирладаг байлаа. Манайх говийн сум болохоор хадлан тэжээл харьцангуй бага. Увс аймгийн Баруунтуруун сумаас өвс хадлангаа базаадаг байсан. Тиймээс өөрсдийн хүчээр бага гэлтгүй малын тэжээлээ бэлдэж, багийн фонд бий болгосон. Өвлийг өнтэй давж, мал аж ахуйг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах талаар бодлого баримталж ажилласан.
Намайг Засаг даргаар ажиллаж байхад манай сумаас 76 мянгат малчин тодорч, улсын хэмжээнд хамгийн олон мянгат малчинтай сум болж байлаа.
Би малчиддаа малын тоо толгойг өсгөхөд биш чанаржуулахад анхаарахыг зөвлөнө. Энэ ч үүднээс мянгат малчдаа Хөх хот, Бээжин хотоор аялуулж, фермерийн аж ахуйг яаж хөгжүүлж болдгийг хамт үзэж, харсан.
Би мал эмнэлэгт ажиллах хүсэлдээ хөтлөгдөн малын эмч болсон. Дараа нь СЭЗДС-ийг бизнесийн удирдлагаар магистр хамгаалсан юм.
Сумын иргэдийн хүсэлтээр найман жил сумын Засаг даргаар ажилласны дараа аймгийнхаа хөгжлийн бодлогын хэлтсийн даргаар томилогдсон. Энэ албыг гурван жил гаруй хашиж байхад, Баруун бүсийн төрийн өмчит худалдааны төв байгуулагдаж, төвийн захирлаар нэг жил ажилласан. Ингээд аймгийн Засаг даргын орлогч болж, 2 жил гаруй ажилласан юм. Анх ажлын гараагаа даргаас эхэлж, тэр чигээрээ л удирдах албан тушаал эрхлээд явж байна.
Аймгийн засаг даргын орлогч байхдаа даатгалын асуудал хариуцдаг байсан. Даатгалын чиглэлийн орон нутгийн байгууллагуудтай нягт хамтран ажиллаж байсан хүний хувьд энэ салбарыг мэднэ. Ирээдүйтэй салбар гэж үзээд ажиллахаар шийдсэн.
Манай даатгалын салбар, компаниуд одоо л хөл дээрээ босож байна. Сайн дурын даатгалын тогтолцоо хэрэгжиж байх үед даатгуулна уу, үгүй юу гэдэг нь жолоочийн сонголт байсан. Тэд даатгалын ач холбогдлыг сайн мэддэггүй, идэвхгүй байлаа.
Даатгалын компаниуд ч хамтарч ажиллах нь зүйтэй гэдэг дээр санал нэгдсэн. Даатгалын салбарын хууль, эрх зүйн орчин бэхжиж, "Жолоочийн даатгалын тухай" хууль батлагдсан.
Хууль хэрэгжүүлэх гол субьект нь манай холбоо. Даатгагчид, хохирогчдын эрх ашгийг хамгаалах зорилготой. Хууль цаг үеэ олж, нийгмийн захиалгаар гарсан учраас хэрэгжилт сайн байна. Энэ жилийн хувьд 450 мянга орчим жолооч албан журмын даатгалд хамрагдаж, хураамжийн хэмжээ 18 тэрбум төгрөгт хүрсэн. Одоогоор 16 мянга гаруй даатгалын тохиолдол бүртгэгдэж, 8 тэрбум төгрөгийг нөхөн олгоод байна.
Салбар бүрт 1-2 хүн ажиллаж байна. Мэдээллийн сан, шуурхай алба, даатгалын сантай. Шуурхай албаныхан 24 цагаар ажиллаж, даатгалын тохиолдол болгонд очиж зураг авалт, хэмжилт хийдэг. Албан журмын даатгал, даатгалын тохиолдлуудын тухай бүх төрлийн мэдээлэл манайд хадгалагддаг.
Хүн бүр даатгалын үр шимийг ойлговол цаашид хөгжинө. Даатгуулснаар жолооч санхүүгийн эрсдэлд орохгүй, хохирогчид нөхөн төлбөр авах боломж бүрдэнэ. Мөн даатгалтай ч хугацаа хэтэрсэн, огт даатгалгүй тохиолдолд жолооч бусдад учруулсан хохирлоо манай даатгалын сангаас буцаан төлөх нөхцөлтэй зээл авч, барагдуулж болно.
Гэхдээ нэг жолооч жилд 2-3 удаа нөхөн төлбөр гаргуулж буй тохиолдол гарч байна.
Дуудлагын шуурхай албаныхан хэргийн газарт маш хурдан хугацаанд очдог. Даатгалын компани, холбооны үйл ажиллагаанаас болж, замын хөдөлгөөнд саад, хүндрэл учрах ёсгүй. Бид даатгагч болон хохирогчид тулгарсан асуудлыг 100 хувь шийдвэрлэхээр ажиллаж байна.
Би ажил, амьдралаа өнгөтэй, өөдтэй авч яван, хүнлэг байхыг эрхэмлэдэг. Хоёр охиноо сайн хүн болж, эзэмшсэн мэдлэг боловсролоо өөрт байгаа хамгийн том хөрөнгө гэж ойлгон, зөв амьдраасай гэж хүсдэг. Манай гэр бүлийн хүн үргэлж надтай хамт байж, миний хамгийн том түшиг тулгуур болдог.
